Traktat o łagodności – recenzja filmu „Las” – 21. Millennium Docs Against Gravity

Reżyserka patrzy na las jako na miejsce neutralne, wypełniające się znaczeniami dopiero wskutek określonych okoliczności. Ich natura jest zupełnie przypadkowa, często niemożliwa do przewidzenia. Dla znajdującej się w epicentrum opowieści rodziny puszcza jest oazą bezpieczeństwa, dającą optymalne warunki rozwoju dla dzieci. Zielonym królestwem uwodzącym bezmiarem skarbów, ale przede wszystkim ciszą i spokojem, porządkującymi myśli i uczucia. Ten sam krajobraz jest już czymś zupełnie innym dla ukrywających się tu uchodźców: rozpaczliwą walką o wolność i życie, pułapką bez wyjścia, grobem. Autorka filmu unika w tych rozważaniach grubych kresek. Nie wartościuje, nie dzieli, nie upolitycznia. Wymykając się publicystyce i dosłowności, dosięga epicentrum uchodźczego kryzysu. Przygląda się miejscu i zestawia je z czasem, tworząc subtelną opowieść o bezsilności wobec systemu i cierpienia oraz rozpaczliwych próbach zachowania człowieczeństwa w sytuacji granicznej.

Jest w obrazie Lidii Dudy jakiś ładunek kieślowskiej metafizyki: łagodności w przyglądaniu się człowiekowi, w zaglądaniu w jego źrenice, szukaniu tej iskry, która czyni nas ludźmi. Jest poczucie duchowej bliskości ze światem przedstawionym, zanurzenia w nim całym swoim twórczym jestestwem, zrozumienia emanującego autentycznością i szczerością. Dzięki pielęgnowaniu narracyjnej nieuchwytności, udało się stworzyć filozoficzny traktat, wolny od oceny i moralizowania, stawiający pytania i nie próbujący udzielać na siłę odpowiedzi. W osobliwym portrecie „obcego” reżyserka pozwala przejrzeć się nam samym i przypadkowości, która wyznaczyła nasze miejsce na ziemi. Pokora i mądrość wobec opisywanej obiektywem rzeczywistości uwodzą i zostawiają nas być może z najlepszym polskim dokumentem tego roku, zarówno językiem, jak i mnogością znaczeń przekraczającym gatunkowe ramy.