Własnymi ścieżkami – recenzja filmu „Mikrosiedlisko” – Pięć Smaków

W Korei Południowej zwyczajowo uważało się palące kobiety za damy lekkich obyczajów, choć stereotyp ten powoli umiera, to jednak wciąż według statystyk Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju współczynnik palących obywateli płci męskiej jest największy ze wszystkich krajów, a wśród płci żeńskiej – najmniejszy. Dane te są najprawdopodobniej w przypadku kobiet niedoszacowane, bo wciąż używanie wyrobów tytoniowych przez Koreanki jest stygmatyzujące i wiele z nich ukrywa ten fakt. Potwierdziły to zresztą badania dokonane z pomocą metod stężenia kotyniny w moczu (UCC), z których wynika, że wskaźnik palących kobiet jest dwa razy wyższy niż ten deklarowany. W Mikrosiedlisku jedna z koleżanek Mi-so nie tylko dziwi się, że ona tak otwarcie przyznaje się do nałogu, ale też nerwowo reaguje, gdy pada pytanie, czy jej się nie zdarza zrobić sobie przerwy na dymka. Tymczasem w innej sytuacji, w domu wokalisty przywilej palenia „w każdym zakątku” zostaje ukazany jako następna pętla na szyi dziewczyny postrzeganej przez gospodarzy jako przyszła synowa.

Warto zwrócić też uwagę na alkoholową fascynację Mi-so i kontekst kulturowy, jaki się z nim wiąże. Zgodnie z zasadami konfucjanizmu picie napojów wyskokowych jest przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn. Niegdyś istniała instytucja tzw. „jik-up yeosung”, czyli dosłownie: „kobiet, które zarabiają pieniądze, zabawiając mężczyzn na przyjęciu z alkoholem”. Choć zawód tej wysoko opłacanej hostessy nadal istnieje, to obecnie także kobiety mogą bez przeszkód pić, nie narażając się na społeczne odium. Według statystyk zebranych w pracy Women’s Alcohol Use and Alcoholism in Korea przez Kim Woo-soo z uniwersytetu w Buffalo i Kim Sung-jae z uniwersytetu w Seulu spożycie trunków wzrosło prawie dwukrotnie (1993 – 33%, 2001 – 59,5%). Ich badania udowadniają też, że większość młodych studiujących Koreanek sięga po tę używkę, czynią to też te z nich, które pracują w korporacjach i muszą uczestniczyć w libacjach z powodów zawodowych, ale już wraz z wyjściem za mąż i urodzeniem pierwszego dziecka w większości oficjalnie rezygnują z podobnych uciech – co jednak nie znaczy, że nie piją po kryjomu, gdy zostają same.

Mi-so jest dość wyjątkowym przypadkiem, bo nie tylko nie jest już w wieku studenckim, ani nie sięga po kieliszek w biznesowych celach, ale też chodzi do baru sama i spożywa whisky publicznie, bez żadnego wstydu. Nasuwa to rzecz jasna też inną kwestię – mianowicie to, że wizyty protagonistki mające charakter cykliczny mogą sugerować początkową fazę alkoholizmu. Z drugiej strony wydaje się to modelowym przykładem niezależności Mi-so, czymś, co jest oddechem od trudnych warunków materialnych, odpoczynku po całodziennym znoju w kiepsko opłacalnej pracy, czymś, co ją chroni przed totalnym upadkiem i szaleństwem. Tam, gdzie lekarz zobaczyłby przypadek kliniczny i skierowałby pacjentkę na obserwację, ktoś inny może dostrzec jedyną szansę na zdrowy rozsądek i utrzymanie się na powierzchni. Bohaterka samym doborem trunku wysyła także buńczuczny sygnał do reszty społeczeństwa, znak, że nie chce żyć według zastanych reguł. Nie pija bowiem soju czy wina ryżowego, ale sięga po kojarzącego się raczej z kulturą zachodnią, whisky.

Andrzej Badek z Filmawki sugerował odczytywanie Mikrosiedliska jako koreańskiego wcielenia Opowieści wigilijnej. Jeśli odnosić powieść Charlesa Dickensa do treści filmu Jeon Go-woon to Mi-so pełni tu raczej rolę duchów, które obudziły humanistyczne odruchy w skąpcu Ebenezerze Scrooge’u. Wszak to ona wędruje od domu do domu swych dawnych przyjaciół, szukając schronienia, ale nie zmieniając swego światopoglądu. Oni natomiast na skutek spotkania z nią mniej lub bardziej zaczynają się zastanawiać nad dotychczasową egzystencją. Bo czy Ci ludzie są rzeczywiście spełnieni i szczęśliwi, czy może po prostu robią złą minę do złej gry, bo inaczej nie da rady w obecnym układzie. Czy Gitara basowa odnajduje się rzeczywiście w wyścigu szczurów? Czy Klawisze na pewno chce dalej usługiwać teściom i mężowi? Czy zapijając w soju smutki po rozwodzie Perkusja nie marnuje sobie życia? Czy Wokal mógłby uciec od rodziców i poszukać żony mniej inwazyjnie? Czy zupełne skrępowana przez małżonka Gitara może uwolnić się spod jego kurateli? Reżyserka zostawia wszystkim postaciom furtkę do refleksji i do zmiany, czyli dokładnie do tego, na co zdecydowała się Mi-so. Choć jej przykład wydaje się z perspektywy naszych ciepłych mieszkań bardzo jaskrawy i radykalny to dzięki niemu dokonał się szalenie interesujący eksperyment społeczny, który po seansie wywołuje wielogodzinne dyskusje i  rozmyślania.