The Winner Takes It All ​​– recenzja filmu „Pianoforte” – Millennium Docs Against Gravity

W istocie Pianoforte pomyślane zostało jako crowdpleaser, żeby nie powiedzieć samograj. Nie zamierzam ganić samej strategii zyskania sobie przychylności odbiorców tym łatwym sposobem, choć sam nie zostałem nim oszołomiony. Piątek z przygotowań, nerwowych ostatnich chwil tuż przed występami i niemniej stresującymi wyczekiwaniami na wyniki wydobywa cały możliwy komizm i niezręczności. Dla fanów Taiki Waititiego może to być beczka śmiechu. W połączeniu z konwencją filmu sportowego – wszak jest to swego rodzaju olimpiada – oraz świadomością, że obcujemy na ekranie z bardzo młodymi i arcyzdolnymi ludźmi oraz genialną muzyką, budzi pokłady sympatii. Nie trzeba być bowiem melomanem czy stałym bywalcem Filharmonii Narodowej, aby dostrzec pasję, zaangażowanie i kunszt uczestników.

Kamera ​​Filipa Drożdża zagląda za kulisy, do pokojów warszawskich hoteli, gdzie zakwaterowano złotą młodzież oraz do jej domów rodzinnych rozrzuconych po całym świecie (od rodzimego Radomia po górnicze Jishou w chińskiej prefekturze Xiangxi). Jak mówił sam reżyser w wywiadzie z Mateuszem Demskim dla „Dwutygodnika”, brano pod uwagę wszystkich 160 pianistów startujących w XVIII Konkursie Chopinowskim (gwoli ścisłości, ostatecznie do przesłuchań przystąpiło 151 zawodników z 29 krajów). Poproszono ich o nagrania z odpowiedziami na kilka prostych pytań, aby sprawdzić energię ekranową. Kryterium nie były zdolności grania, bo przecież wszyscy z eliminacji są wirtuozami. Z tego grona wyselekcjonowano mniejszą grupę i już w Polsce wybrano z niej sześć osób. Szczęśliwcami, którym towarzyszyła ekipa, zostali: Polak Marcin Wieczorek, Chińczyk Hao Rao (z nieodłączną nauczycielką Vivian Li), Włoszki Michelle Candotti i Leonora Armellini, Słowieniec reprezentujący także Italię Alexander Gadjiev oraz zaledwie 17-letnia rosyjsko-armeńska zawodniczka Jewa Gieworgian. Każde z nich ma inne pochodzenie, podejście do treningów czy ambicje.

Piątek niby nie angażuje się w same zagadnienia Konkursu. Pomija muzykologiczne detale, nie objaśnia nam, czym różni się polonez od mazurka, nie głowi się, czemu w finale większość wybrała Koncert e-moll op. 11. Nie dowiemy się też z jego dokumentu o tym, że dotąd było czterech polskich triumfatorów (w 1949 ex aequo Halina Czerny-Stefańska, 1955 Adam Harasiewicz, w 1975 Krystian Zimerman i w 2005 Rafał Blechacz). O zgrozo, chwilami rezygnuje z uświęconej muzyki Chopina, decydując się na energiczne, nowoczesne rytmy, lepiej według niego pasujące do sytuacji. Jednak trochę korci Polaka, żeby uchylić rąbka tajemnicy: pokazuje przebitki na kwadranse, podczas których pianiści muszą zdecydować się, na jakim instrumencie zagrać w kolejnych etapach (do wyboru Fazioli o № 2782230, Kawai o № 2718001, Yamaha o № 6524400 oraz dwa Steinwaya: o № 612300 i № 611479). Nawet ci nigdy nieoglądający odbywającego się co pięć lat Konkursu mogą zrozumieć ramowe zasady, po czterech etapach na końcu zostanie tylko dwunastu najlepszych. O wszystkim decyduje Jury, mające w składzie przewodniczącą Katarzynę Popową-Zydroń, Đặnga Thái Sơna (zwycięzcę Konkursu z 1980 roku) oraz piętnastu innych ekspertów. Wiemy zatem tyle, żeby poczuć stawkę, a resztę możemy doczytać w annałach.