Musimy sobie pomagać – recenzja filmu „Lombard” – MDAG

Drugim bohaterem jest nietuzinkowe małżeństwo właścicieli. To, co zafascynowało twórcę, udziela się także widzom. Jola, paradująca w ekstrawaganckim, białym futrze rozczula wielkim sercem. Wiesiek fascynuje spokojem ducha, a w zasadzie luzactwem, ale też zmysłem handlowca, przejawiającym się zdolnościami merchandisingowymi i wodzirejską charyzmą. Obydwoje tworzą mieszankę wybuchową. Ich związek wygląda, jakby wisiał na włosku, ale im dłużej mu się przyglądamy, widzimy, że to nie włos, a gruba lina, w niektórych miejscach może i poprzecierana, jak to w życiu, ale ciągle mocna i dużo jeszcze wytrzyma. Ich osobiste potyczki korespondują z tymi zawodowymi. Kłótnie o brak rentowności przeplatają się z czułymi propozycjami zaparzenia kawy i omawianiem wspólnej strategii marketingowej, roboczo nazywanej „festynem z grillem, licytacjami i pokazem mody”.

And last but not least, ten już i tak barwny krajobraz wypełnia bohater zbiorowy, czyli mieszkańcy Bytomia, dla których lombard jest w takim samym stopniu miejscem wsparcia fizycznego, jak i psychologicznego. Wiedzą, że Jola, nawet jeśli pokręci nosem, to i tak przygarnie stare, bezwartościowe bibeloty, żeby tylko mieli kilka złotych na chleb i przetrwanie paru następnych dni. Ewentualnie doradzi, czego powinni szukać w domach, żeby mogła to przyjąć. A tam, gdzie nie pomogą nawet pieniądze, poratuje wysłuchaniem o pijącym i bijącym mężu, pocieszy lub nakarmi ciepłą zupą w zamian za zamiecenie podłogi. Tak niewiele, a tak dużo, szczególnie dla tych nieznających komfortu psychoterapeutycznej spowiedzi, a nie mniej potrzebujących mentalnego opatrunku na swoje rany. 

Reżyser nie dodaje do opowieści kontekstu historycznego czy społecznego – nie jest to konieczne. Wystarczy jeden rzut okiem, żebyśmy „wiedzieli”. Od razu wpuszcza nas w narracyjno-obserwacyjne epicentrum, gdzie przy stole wraz ze współpracownikiem siedzi Wiesiek pompujący balony na festyn i próbujący przekonać przez telefon niezadowolonego klienta, że ten blender na 100% działa. I choć znamy lokalizację filmowego bohatera, to takich miejsc na mapie Polski jest przecież cała masa: poprzemysłowe tereny, zostawione same sobie i mieszkańcom, życie od pierwszego do pierwszego, a często krócej, brak jakichkolwiek perspektyw czy alternatyw. Ten brak osadzenia historii w konkretnych ramach nadaje jej wymiar nieco uniwersalny – niestety. Nie da się przecież mówić o debiucie Kowalskiego bez tła gospodarczego. Rzeczywistość konfrontuje się tutaj mocno z neoliberalną narracją o wyjeździe, zmianie, osobistej odpowiedzialności za porażkę, której przecież można by uniknąć, gdyby… no właśnie, gdyby co? Jak z dnia na dzień porzucić przedmioty zbierane przez 15 lat? Utopionych w biznesie pieniędzy nie da się już odzyskać, utylizacja jest nieopłacalna – pozostaje jedynie trwać na posterunku. W tym ujęciu obraz ten stanowi ponadczasowy symbol cichej walki, jaką człowiek prowadzi sam ze sobą – próbując codziennie od nowa, żyjąc nadzieją, mając jednocześnie świadomość przegranej, a przynajmniej nie sukcesu.

Wydawać by się mogło, że statek tonie na naszych oczach i ciężko w ogóle sobie wyobrazić jego dotychczasowe funkcjonowanie na mapie piszczącej biedą okolicy. W końcu Lombard jest nie tyle filmem o placówce, gdzie jedni sprzedają, drudzy kupują i „jakoś” to się kręci. Jest portretem Polski, o której bogate miasta regularnie milczą, traktując jako ciekawostkę, co jakiś czas pochylając się i dobrotliwie głaszcząc po głowie, a potem szybko wracając do swoich interesów. Zepchniętej na margines, pozbawionej człowieczeństwa, łatwej do oskarżania i kopania – niezdolnej przecież do oddania ciosów. Ale także Polski codziennie wstającej i próbującej od nowa – załatać cieknący kran, zarobić na chleb i pomóc tym, posiadającym jeszcze mniej.