Love is Strange – recenzja filmu „DAU. Natasza”

Legendy o projekcie DAU krążyły po światku filmowym od lat. Monumentalna, imponująca, ale i kuriozalna inicjatywa zamknięcia aktorów na trzy lata na największym planie filmowym w Europie: 12 000 metrów kwadratowych odwzorowanego 1:1 radzieckiego instytutu naukowego, 700 godzin, w dużej mierze improwizowanego materiału filmowego, 14 filmów pełnometrażowych, dwa seriale i milion projektów pobocznych. Te wszystkie liczby robią wrażenie, ale każą zadać szekspirowskie pytanie, czy w tym szaleństwie jest metoda? Pokazywane w berlińskim konkursie głównym DAU. Natasza, chronologicznie pierwsza część sagi daje nam wgląd w to jak wygląda całość.

Frustracja i znudzenie zalewane hektolitrami wódki, wina i bimbru, ubarwiane mniej lub bardziej przelotnymi romansami i niekończącymi się rozmowami. To nie opis najnowszego projektu Honga Sang-Soo, lecz rzeczywistość w jakiej żyją bohaterowie (a i również aktorzy) w DAU. Nataszy. Tym co różni tutejszych herosów i heroiny od świata Koreańczyka jest, poza dekoracjami, głównie skłonność do dania sobie w mordę i ogólny naturalizm – nie bez powodów rosyjska produkcja została przez tamtejsze ministerstwo kultury zaklasyfikowana jako pornograficzna i niedopuszczona do kinowej dystrybucji.

Mamy rok 1952, tytułowa Natasza prowadzi kantynę w moskiewskim Instytucie Problemów Fizycznych. Instytut ów, zbudowany w 1938 roku dla wybitnego naukowca, fizyka Lwa Landaua (późniejszego noblisty), zbiera największe umysły bloku wschodniego, a także zapraszanych gości z zachodu i ma jeden cel – stworzenie generacji super żołnierzy. Nadludzi, którzy zapewnią komunizmowi dominację nad światem. Jednak w ciasnych ścianach kantyny, te wielkie i szalone plany nie mają znaczenia. Tu jest codzienna rutyna sprzątania, gotowania i obsługiwania. Tu jest jedzenie, alkohol i ludzie. Natasza ma już 45 lat, kiedyś marzyła o tym by zostać aktorką, teraz poddaje się rutynie dnia codziennego, będąc jednocześnie mentorską figurą dla młodej kelnerki Olgi. Relacja kobiet jest skomplikowana, film zaczyna się od ich bójki (której, co ciekawe nie było w scenariuszu, aktorki naprawdę pod wpływem alkoholu i dyskusji zaczęły się bić na planie), ale jednocześnie nie można nie dostrzec wzajemnego przywiązania się i chęci wsparcia.

Nataszy i Oldze będziemy towarzyszyć przez jakiś tydzień, między zawodową rutyną i długimi szczerymi rozmowami, po zamknięciu kawiarni znajdzie się także miejsce na gigantyczną alkoholową libację z kadrą naukowców. Prawdopodobnie po niej już nigdy tak samo nie spojrzycie na karpie i śledziej. Jednym z głównym tematów filmu jest jednak istota miłości i uczucia. Natasza wchodzi w romans z Lukiem, francuskim naukowcem gościnnie przeprowadzającym eksperyment w Instytucie, w pamięci ma jednak mężczyznę, który jak sama mówi jest miłością jej życia – lecz wie, że nigdy nie będą mogli być razem. Ciekawą uwagą co do Luca, jest fakt, że gra go faktyczny francuski astrolog Luc Bigé.

DAU. Natasza to swoisty fabularny dokument, jedno z dzieł, które zaginają i przebijają cienką granicę między rzeczywistością a fikcją. Aktorzy wcielali się w postacie o takich samych imionach jak oni sami, w większości byli to też naturszczycy, których faktyczna życiowa profesja pokrywała się z tą ich postaci, nie znali wzajemnie swoich „scenariuszy” ani uwag reżysera. To wielki LARP*, który jednak wynosi pijacką grę do rangi sztuki najwyższej i tworzy obraz niezapomniany. Wrzynający się w umysł każdego, kto go doświadcza. To film nie dla ludzi o słabych nerwach i żołądkach, rozciągnięty między libacją a pornografią, ale umiejący przy tym dotknąć czegoś ostatecznego i uniwersalnego. 

* LARP (ang. live action role-playing) – aktywność na pograniczu gry i sztuki, podczas której uczestnicy wspólnie tworzą i przeżywają opowieść, odgrywając role podobnie do improwizowanego teatru.

Marcin Prymas
Marcin Prymas
DAU. NATASZA plakat

DAU. Natasza

Tytuł oryginalny: „ДАУ. Наташа”

Rok: 2020

Gatunek: psychologiczny, dokumentalny, historyczny, awangardowy

Kraj produkcji: Rosja

Reżyseria: Ilja Chrżanowski, Jekaterina Oertel

Występują: Natalia Bereznaja, Olga Szkabarnia, Władymir Azippo i inni

Dystrybucja: Stowarzyszenie Nowe Horyzonty

Ocena: 5/5