Dziś przypada 100. rocznica urodzin Bohdana Kosińskiego. Z tej okazji przybliżamy sylwetkę polskiego reżysera.
Nieco dziś zapomniany filmowiec był w swojej twórczości wierny kinu dokumentalnemu. Po studiach reżyserskich w Łodzi związał się z Wytwórnią Filmów Dokumentalnych, w której pracował przez większą część kariery. Pierwsze kroki Kosińskiego w zawodzie przypadły na czas popaździernikowej odwilży, a twórca włączył się swoimi wczesnymi projektami do powstającej wówczas tzw. „czarnej serii” polskiego dokumentu. W Lubelskiej starówce (1956) zaprezentował kontrast między odnowionymi fasadami kamienic na rynku w Lublinie a stanem ich tylnych części i warunkami życia mieszkańców, zaś zrealizowane wspólnie z Jerzym Dmowskim Miasto na wyspach (1958) poświęcił krytyce zaniedbania Śródmieścia podczas powojennej odbudowy Warszawy. Oba obrazy cechuje błyskotliwie ironiczny komentarz słowny, wyróżniający się na tle nachalnych i tautologicznych zastosowań tego środka wyrazu w innych filmach serii.
W latach 60. reżyser często sięgał do tematyki historycznej oraz sportowej – tę drugą reprezentują w jego dorobku m.in. udostępniane w ramach projektu Dokument Cyfrowo Zawodnicy (1964) i Bieg (1969). Z tego okresu pochodzą także dwa filmy znajdujące się w ofercie serwisu 35mm online: nawiązująca do stylistyki ówczesnych dokonań Kazimierza Karabasza Pauza (1964), poświęcona obserwacji dzieci podczas szkolnej przerwy, oraz zrealizowana z udziałem amatorskiego zespołu pantomimy z Puław Próba (1970), wyróżniająca się pięknymi zdjęciami Leszka Krzyżańskiego.
Na początku lat 70. Kosiński wspierał młodych dokumentalistów tzw. „nowej zmiany”, m.in. solidaryzując się z nimi w obliczu ataków ze strony krytyki oraz obejmując opieką film K. Kieślowskiego i T. Zygadły Robotnicy 1971: Nic o nas bez nas (1972). Sam zrealizował wówczas m.in. Na torach (1971) – dzieło uznawane przez historyków polskiego dokumentu za „pomost między metodami i strategiami wypracowanymi na gruncie dokumentalistyki lat sześćdziesiątych a celami, jakie twórcy »nowej zmiany« stawiali przed filmami, które pragnęli realizować”1. Obraz otrzymał Grand Prix Złotego Lajkonika na Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie.
Kosiński już wkrótce powtórzył ten sukces z filmem, który sam uznał po latach za najważniejszy w swoim dorobku – dostępnym w serwisie 35mm Budowałem miasto (1972). Poprzez zderzenie wypowiedzi dumnego z wykonanej pracy budowniczego Nowej Huty oraz jego syna, wychowanego w postawionym rękami ojca mieście, ale widzącego swoją przyszłość w nielubianym przez rodzica Krakowie, reżyser ukazał tu pokoleniowe przemiany w polskim społeczeństwie. W latach 70. powstał też m.in. odłożony na półkę Zegarek (1977; na głównym zdjęciu artykułu), opowiadający o prowadzonym w jednym z zakładów konkursie na najlepszego pracownika (film udostępniają Ninateka i WFDiF online), oraz Jak wiele dróg (1979), portret żyjącej w Bieszczadach grupy outsiderów, który znajdziecie na Dokument Cyfrowo.
Kosiński aktywnie uczestniczył w dokumentowaniu na taśmie wydarzeń związanych z powstaniem NSZZ „Solidarność”. Był inicjatorem nakręcenia filmu A. Chodakowskiego i A. Zajączkowskiego Robotnicy ‘80 (1980), sam zaś podpisał Narodziny Solidarności (1981), przedstawiające trwające jesienią 1980 starania o rejestrację związku (film dostępny jest na platformach 35mm oraz WFDiF online). Realizację kolejnego obrazu na tematy polityczne przerwano w czasie stanu wojennego; Kosiński wrócił do niego po transformacji, tworząc Przerwany film (1993), w którym do materiału sprzed dekady dołączył współczesne wypowiedzi przedstawionych w nim działaczy.
Kosiński kręcił do śmierci w kwietniu 2003 (jeden z jego ostatnich projektów, Jak Słupiacy gminy bronili z 1997, jest dostępny na TVP VOD). W 1998 reżyser został pierwszym laureatem Smoka Smoków – przyznawanej na krakowskim festiwalu nagrody za wybitne osiągnięcia w dziedzinie filmu dokumentalnego.
