Top 100 Najlepszych polskich filmów w historii

Niniejsze zestawienie powstało przy udziale grupy Alternatywny Top 100 i jej 120 uczestników, wśród których znajduje się również większość redakcji Pełnej Sali. W tworzeniu poniższego rankingu nie brano pod uwagę krótkich metraży.

Ostatnia aktualizacja: 15 stycznia 2017. W TYM miejscu znajduje się również wersja rankingu rozbudowana o miejsca 101-200.
Ponadto: szczególnie podziękowania dla Marcina Prymasa za uzupełnienie rankingu o linki do legalnych stron, gdzie można obejrzeć za darmo 49 spośród wymienionych tytułów.
Rękopis znaleziony w Saragossie

1. Rękopis znaleziony w Saragossie (1964)

Po lekturze powieści Potockiego byłem pewien, że to jedna z tych książek, których filmowa adaptacja z góry skazana jest na klęskę. Po seansie filmu Hasa pozostało mi tylko posypanie głowy popiołem i bicie pokłonów przed jego maestrią. Jeśli byłby to mój prywatny Top 100, "Rękopis..." bezapelacyjnie zająłby pierwsze miejsce. Historia podróży oficera Alfonsa van Wordena do Madrytu to kamień milowy filmowego postmodernizmu. Kino awanturnicze z pogranicza snu i jawy, gdzie walki, pościgi, demoniczne opętania, cygańskie bajania, dworskie intrygi i płomienne romanse tworzą perfekcyjną harmonię. Wszystko to wykonane z rozmachem godnym ówczesnych blockbusterów. Scenografia i dbałość o szczegóły robi wrażenie nawet dziś. Do fascynacji tym obrazem przyznają się m.in. Luis Buñuel, David Lynch czy Martin Scorsese. Wojciech Has uwikłał mnie w surrealistyczną grę, bez końca otwierając nowe szkatułki, kazał zatracać się w kolejnej opowieści, w opowieści, w opowieści...

Grzegorz Narożny
Grzegorz Narożny

Do obejrzenia za darmo: adapter.pl (audiodeskrypcja)

Popiół i diament plakat

2. Popiół i diament (1958)

Bohater, z którym spędziłem tylko ten jeden dzień, a jest mi niemal najlepszym przyjacielem. Konflikt tak mi obcy, a którego racji będę bronił zaciekle. Prześcieradła biało-czarne, a tak rażące swą czerwienią. Papierosy nigdy nie zapalone, a zapachem zawsze węgierskie. Kieliszki… one nigdy nie zgasną. Mój ulubiony film.

Krystian Prusak
Krystian Prusak

Do obejrzenia za darmo: adapter.pl (audiodeskrypcja)

Krótki film o zabijaniu plakat

3. Krótki film o zabijaniu (1987)

Film Krzysztofa Kieślowskiego, będący również w odrobinę innej wersji jedną z części "Dekalogu", to opowieść o zagubionym młodym człowieku, dla którego rzeczywistość jest zbyt ciężka, by móc ją dźwigać na własnych barkach. Dokonany przez niego mord rozbija jego jestestwo i sprowadza na samo dno, gdzie niczym Raskolnikow jest w stanie przejrzeć się w zwierciadle własnych czynów. To surowy film o złu, będący jednocześnie humanistycznym manifestem przeciwko karze śmierci. Kieślowski Krzysztof wielkim reżyserem był.

Marcin Kempisty
Marcin Kempisty
ziemia obiecana plakat

4. Ziemia obiecana (1974)

Adaptacja powieści Władysława Reymonta, wyreżyserowana i przeniesiona na duży ekran przez Andrzeja Wajdę. Trzech przyjaciół w XIX-wiecznej Łodzi postanawia zbudować fabrykę. Sam film napędza nie tyle historia, co podejmowane przez niego tematy: urbanizacja, efekt rewolucji przemysłowej, los prostych ludzi zatrudnianych w fabrykach, gdzie ich życie jest narażane, by później ich zastąpić wraz z rozwojem technologii. Po drugiej stronie z kolei widzimy arystokrację - ludzi chcących robić pieniądz z czystej chęci posiadania, trwoniący swe bogactwa na pokaz, za nic mający swoich pracowników. Całość zainscenizowana jest w niesamowitym stylu: niepoznany jeszcze ryk maszyn, ich nieposkromiony charakter i oddech wypełnia kadr, a także życie bohaterów. "Ziemia obiecana" to rodzima superprodukcja z prawdziwego zdarzenia: czołówka polskiego aktorstwa, rozmach z odrobiną energetyzującego szaleństwa oraz zapadający w pamięci motyw muzyczny Wojciecha Kilara.

Garret Reza
Garret Reza

Do obejrzenia za darmo: vod.plplayer.pl, adapter.pl (audiodeskrypcja)

pociąg plakat

5. Pociąg (1959)

Życie uczuciowe to podróż, a każdy musi wybrać swój wagon. Niektórzy są tak głodni miłości, że aż wyją z bólu. Inni się nią przejedli i najchętniej zwymiotowaliby. Jeszcze inni postanowili zalepić dziurę w sercu ważniejszymi, ich zdaniem, wartościami. Wszyscy jedziemy w tym pociągu. Odbijamy się w postawach pasażerów. Reprezentujemy je. Wiemy gdzie chcemy jechać, nie wiemy z kim i na jakich regułach. To największa tajemnica. Nie tylko tego filmu.

Adrian Burz
Adrian Burz

6. Amator (1979)

Filip Mosz z okazji narodzin dziecka kupuje kamerę, aby dokumentować co roku dorastanie swojej pociechy. W tamtych czasach aparat to była droga rzecz. Zakład, w którym bohater pracuje postanawia to wykorzystać zlecając bohaterowi nakręcenie małej uroczystości, która tu niedługo będzie mieć miejsce. Ot, ważni ludzie przyjadą i trzeba to upamiętnić. W ten sposób zaczyna się coraz bardziej zażyła relacja Filipa Mosza z nowym nabytkiem. "Amator" jest pełny życia i naturalizmu. Człowiek dostaje kamerę, bawi się nią, fascynuje się jej możliwościami. Zaczyna mieć problemy z opisywaniem rzeczy własnymi słowami. Mówi tylko: "Och, gdybym tylko mógł ci to pokazać... to trzeba zobaczyć!". Jest to opowieść o relacji artysty z tym co tworzy, o poczuciu odpowiedzialności i o konflikcie z samym sobą. Czy jest się na tyle dobrym, by zabrać głos swoimi dziełami, by ponieść konsekwencje, czy też je przewidzieć?

Garret Reza
Garret Reza
nóż w wodzie plakat

7. Nóż w wodzie (1961)

Roman Polański od początku udowadniał, że PRL-owska rzeczywistość jest zbyt duszna dla jego talentu i temperamentu. Już w studenckich etiudach reżyser sięgał po tematy, które jak każdy wielki filmowiec będzie rozwijał przez kolejne lata. Psychologiczna gra w kotka i myszkę, feminizm ścierający się z "maczyzmem", opresja związana z dominacją nad drugim człowiekiem - scenariusz napisany ze Jerzym Skolimowskim i Kubą Goldbergiem korzysta ze wszystkich tych tropów. Do realizacji wystarcza tylko łódka na Mazurach i trzech aktorów. Bohaterowie grani przez Leona Niemczyka i Zbigniewa Malanowicza toczą bój o względy kobiety, żony tego pierwszego. Obaj mężczyźni nie zważają na jej zdanie i racje, w ich oczach jest ona tylko trofeum - podobnie jak samochód czy jacht. Samczy konflikt, choć jego skala ma kameralny charakter, opiera się na resentymentach i klasowych podziałach. Z debiutu Polańskiego wyziera zachodni sznyt (jazzowy score Komedy, odważne zdjęcia Lipmana), ponadczasowa uniwersalne przesłanie i tę bezczelność, która pozwoliła mu odnosić sukces w każdym kraju, w którym tworzył. Zatem nie dziwne, że komunistyczna wierchuszka z Gomułką na czele nie zostawiła na filmie suchej nitki, a jego klasę dostrzeżono dopiero za granicą (FIPRESCI w Wenecji, nominacja do Oskara).

Maciej Kowalczyk
Maciej Kowalczyk
Matka Joanna od Aniołów plakat

8. Matka Joanna od Aniołów (1961)

Adaptacja opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza. Średniowieczna legenda o francuskich zakonnicach, które zostały opętane przez diabła, tym razem w wersji pozbawionej konkretnych dat lub danych geograficznych. Ksiądz przybywa do klasztoru, aby pomóc siostrom. W ich ciałach zalęgły się siły nieczyste. Problem zaczyna się, gdy jedna z nich, tytułowa Matka Joanna odmawia wyzbycia się szatana. Czy można jej pomóc? Film Kawalerowicza to historia o kryzysie wiary, milczeniu Boga, zwątpieniu i zadawaniu pytań, na które zapewne nie ma odpowiedzi. Plus pełna pasji kreacja Lucyny Winnickiej oraz ascetyczne zdjęcia Jerzego Wójcika.

Garret Reza
Garret Reza
kanał plakat

9. Kanał (1956)

Jest październik '44 i większość dzielnic Warszawy przepadła - teren jest zniszczony. Ci, którzy przetrwali tą hekatombę nie poddają się tak łatwo, mimo iż są świadomi tego, że sprawa jest przegrana. Opór wciąż trwa, a narrator stawia sprawę otwarcie: ci ludzie nie przeżyją. To ich ostatnie chwile. Pomoc nie nadchodzi, zostaje tylko jedno: wycofać się kanałami. Od tego momentu rozpoczyna się anty-kino drogi, bo cel i podróż nie mają tu znaczenia. Zeszli na dół, a tam szybko się gubią, rozdzielają, uciekają od kolejnych segmentów podziemi, w których Niemcy napakowali gazu albo zabarykadowali wyjście. Bohaterowie cały czas nie mogą się pogodzić z tym, że to wszystko co osiągnęli. "Kanał" jest doświadczeniem - ukazaniem tego, jak ci ludzie walczyli do końca w gównie, byle tylko przez minutę dłużej pozostać wolnymi ludźmi. Film jest pomnikiem pamięci o tym, czego doświadczyli.

Garret Reza
Garret Reza
pętla plakat

10. Pętla (1957)

Portret alkoholizmu. Dzień z życia Kowalskiego, który postanowił, że rzuci nałóg. Akcja przebiega niemal w czasie rzeczywistym, kiedy to bohater stawia czoła kolejnym wyzwaniom: pragnieniu, przyjaciołom jak i obcym ludziom spotkanym na ulicy. Widzą oni w nim beznadziejny przykład alkoholika, na którego można tylko splunąć i zapomnieć. Analiza tematu jest wielopoziomowa, brudna i niełatwa w oglądaniu. Język filmu i jego bohaterów to poezja i romantyczne cierpienie zamiast dobitności, bezpośredniości i otwartości. Ludzie w "Pętli" wszystko robią z pasją. Unoszą się gniewem, przemawiają i są agresywni wobec siebie nawzajem. Morał znamy od początku, ale istotne jest co innego: aby widz mógł dostrzec problem z innej perspektywy niż jego własna.

Garret Reza
Garret Reza

11. Sanatorium pod klepsydrą (1973)  Do obejrzenia za darmo: adapter.pl (audiodeskrypcja)
12. Człowiek na torze (1956)
13. Usłyszcie mój krzyk (1991)
14. Przesłuchanie (1982) Do obejrzenia za darmo: vod.pladapter.pl (audiodeskrypcja)
15. Żywot Mateusza (1967)
16. Salto (1965)
17. Krótki film o miłości (1988) Do obejrzenia za darmo: Ninateka, vod.plplayer.pl, adapter.pl (audiodeskrypcja)
18. Barwy ochronne (1976) Do obejrzenia za darmo: player.pl
19. Przypadek (1981) Do obejrzenia za darmo: vod.plplayer.pladapter.pl (audiodeskrypcja)
20. Dzień świra (2002) Do obejrzenia za darmo: vod.plplayer.pl

475x689_oempoy
"Sanatorium pod klepsydrą" (1973)

21. Eroica (1957)
22. Człowiek z marmuru (1976) Do obejrzenia za darmo: vod.plplayer.pladapter.pl (audiodeskrypcja)
23. Baza ludzi umarłych (1958) Do obejrzenia za darmo: superfilm.pladapter.pl (audiodeskrypcja)
24. Defilada (1989)
25. Dług (1999) Do obejrzenia za darmo: Ninateka, vod.plplayer.pladapter.pl (audiodeskrypcja)
26. Na wylot (1972)
27. Miś (1980)
28. Zezowate szczęście (1960)
29. Pasażerka (1963)
30. Wodzirej (1977) Do obejrzenia za darmo: adapter.pl (audiodeskrypcja) 

394-mis_andrzeja-pagowskiego
Miś (1980)

31. O-bi, o-ba: Koniec cywilizacji (1984) Do obejrzenia za darmo: vod.pl
32. Seksmisja (1983)
33. Jak być kochaną (1962)
34. Dom zły (2009) Dostępne w ofercie: Showmax, CDA Premium
35. Panny z Wilka (1979) Do obejrzenia za darmo: vod.pl
36. Noce i dnie (1975)
37. Sól ziemi czarnej (1969)
38. Jak daleko stąd, jak blisko (1971) Do obejrzenia za darmo: vod.pl
39. Pożegnania (1958)
40. Zaklęte rewiry (1975) Do obejrzenia za darmo: vod.pladapter.pl (audiodeskrypcja)

Polish Poster
O-bi, o-ba Koniec Cywilizacji (1984)

41. Ostatni dzień lata (1958)
42. Siekierezada (1985) Do obejrzenia za darmo: vod.pl
43. Mocny człowiek (1929)
44. Świadectwo urodzenia (1961) Do obejrzenia za darmo: vod.pl
45. Ga, ga: Chwała bohaterom (1985) Do obejrzenia za darmo: vod.pl
46. Mistrz (1966) Do obejrzenia za darmo: Ninateka
47. Róża (2011) Dostępne w ofercie: Netflix
48. Golem (1979) Do obejrzenia za darmo: vod.pl
49. Trzecia część nocy (1971)
50. Wołyń (2016) Do wypożyczenia odpłatnie: vod.pl, VoD.tvp.pl

pagowski_andrzej_siekierezada_1

51. Wśród nocnej ciszy (1978)
52. Potop (1974) Do obejrzenia za darmo: adapter.pl (audiodeskrypcja)
53. Miejsce urodzenia (1992) Do obejrzenia za darmo: vod.pl
54. Faraon (1965)
55. Perła w koronie (1971)
56. Ewa chce spać (1957)
57. Matka Królów (1982) Do obejrzenia za darmo: superfilm.pl
58. Konopielka (1981) Do obejrzenia za darmo: vod.plplayer.pl, adapter.pl (audiodeskrypcja)
59. Still alive. Film o Krzysztofie Kieślowskim (2005) Do obejrzenia za darmo:  tvp.pl (działa tylko w Internet Explorerze)
60. Wojna światów – następne stulecie (1981)

61. Bez znieczulenia (1978) Do obejrzenia za darmo: vod.pl
62. Wesele (2004)
63. Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową (2000)  Do obejrzenia za darmo: VoD.tvp.pl, vod.pl, player.pl, adapter.pl (audiodeskrypcja)
64. Trzy kolory: Biały (1994) Do obejrzenia za darmo: vod.plplayer.pladapter.pl (autodeskrypcja)
65. Niewinni czarodzieje (1960)
66. Znachor (1981) Do obejrzenia za darmo: superfilm.pl
67. Jańcio Wodnik (1993)
68. Ostatnia rodzina (2016)
69. Ćma (1980)
70. Do widzenia, do jutra… (1960)

0a9e82eff868ab5c539ab81cd7c8d7ae

71. Prawo i pięść (1964) Do obejrzenia za darmo:  superfilm.pl
72. Wojaczek (1999) Do obejrzenia za darmo:  VoD.tvp.pl
73. Wesele (1972) Do obejrzenia za darmo:  vod.pl
74. Ucieczka z kina „Wolność” (1990) Do obejrzenia za darmo:  player.pladapter.pl (audiodeskrypcja)
75. Rejs (1970) Do obejrzenia za darmo:  vod.pladapter.pl (audiodeskrypcja)
76. Dreszcze (1981) Dostępne w ofercie: Showmax
77. Szpital przemienienia (1978) Do obejrzenia za darmo:  vod.pl
78. Kobieta samotna (1981)
79. Pogrzeb kartofla (1990)
80. Wrony (1994)

jakub-erol-rejs-1981

81. Sami swoi (1967)
82. Spokój (1976)
83. Życie rodzinne (1970) Do obejrzenia za darmo: vod.plplayer.pl
84. Szyfry (1966)
85. Tańczący jastrząb (1977) Do obejrzenia za darmo: superfilm.pl
86. Paciorki jednego różańca (1979)
87. Piętro wyżej (1937)
88. Brzezina (1970) Do obejrzenia za darmo: vod.pl
89. Słońce wschodzi raz na dzień (1967)
90. Ręce do góry (1967)

big_0098

91. Sprawa Gorgonowej (1977) Do obejrzenia za darmo:  vod.pl
92. Człowiek z żelaza (1981) Do obejrzenia za darmo:  vod.plplayer.pl, adapter.pl (audiodeskrypcja)
93. Żółty szalik (2000) Do obejrzenia za darmo:  VoD.tvp.pl
94. Iluminacja (1972) Do obejrzenia za darmo:  vod.pl
95. Żeby nie bolało (1998) Do obejrzenia za darmo: Ninateka
96. Vabank (1981)
97. Psy (1992) Do obejrzenia za darmo: player.pladapter.pl (audiodeskrypcja)
98. Tata Kazika (1993)
99. Epilog norymberski (1970) Do obejrzenia za darmo: Ninateka
100. Gwiezdny pył (1982)

Garść statystyk Top 100

Najstarszy film: „Mocny człowiek” (1929) – pozycja #43 w Top 100
Najnowszy film: „Wołyń” & „Ostatnia rodzina” (2016) – pozycje odpowiednio #50 i #68 w Top 100

Najpopularniejszy reżyser: Andrzej Wajda (11 filmów w Top 100)
Na dalszych miejscach: Wojciech Has (6), Krzysztof Kieślowski (6), Andrzej Munk (4), Krzysztof Zanussi (4), Piotr Szulkin (4), Wojciech Smarzowski (4), Jerzy Antczak (3), Jerzy Hoffman (3), Jerzy Kawalerowicz (3), Kazimierz Kutz (3) i Witold Leszczyński (3)

Liczba produkcji z każdej dekady:
2010 – 3 (film dekady: „Róża” na #47 pozycji)
2000 – 6 (film dekady: „Dzień świra” na #20 pozycji)
1990 – 12 (film dekady: „Usłyszcie mój krzyk” na #13 pozycji)
1980 – 20 (film dekady: „Krótki film o zabijaniu” na #3 pozycji)
1970 – 28 (film dekady: „Ziemia obiecana” na #4 pozycji)
1960 – 19 (film dekady: „Rękopis znaleziony w Saragossie” na #1 pozycji)
1950 – 10 (film dekady: „Popiół i diament” na #2 pozycji)
1940 – 0 (najbliżej była „Ulica graniczna” z 1948 roku na #155 pozycji)
1930 – 1 (film dekady: „Piętro wyżej” na #87 pozycji)
1920 – 1 (film dekady: „Mocny człowiek” na #43 pozycji)

Najpopularniejszy rocznik: 1981 (8 filmów w Top 100)
Na dalszych miejscach: 1958, 1967, 1970, 1979 (po 4 tytuły)

dzień świra plakat

Top 5 polskich filmów z XXI wieku

1. Dzień świra (2002)
2. Dom zły (2009)
3. Róża (2011)
4. Wołyń (2016)
5. Still alive. Film o Krzysztofie Kieślowskim (2005)

usłyszcie mój krzyk plakat

Top 5 polskich dokumentów

1. Usłyszcie mój krzyk (1991)
2. Defilada (1989)
3. Still alive. Film o Krzysztofie Kieślowskim (2005)
4. Żeby nie bolało (1998)
5. Tata Kazika (1993)

miś plakat

Top 5 polskich komedii

1. Dzień świra (2002)
2. Miś (1980)
3. Zezowate szczęście (1960)
4. Seksmisja (1983)
5. Sami swoi (1967)