23 maja w Warszawie rusza 14. Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Żydowskie Motywy”. Filmy prezentowane podczas tegorocznej edycji to zarówno nagradzane dokumenty i filmy fabularne, jak i dzieła mniej znane w Polsce. Celem festiwalu jest podtrzymywanie świadomości istnienia w naszym kraju wielowiekowej kultury żydowskiej, kultywowanie jej dorobku, a także przybliżanie historycznego i współczesnego oblicza żydowskiej tożsamości na całym świecie.
Niewątpliwą atrakcją są liczne spotkania z twórcami. W skład Jury, które najlepszy festiwalowy film wyróżni nagrodą Złotego Warszawskiego Feniksa, wchodzą: Beata Chmiel (menedżerka kultury i analityczka mediów, była wicedyrektor Muzeum Narodowego, członkini Polskiego PEN Clubu), reżyser Andrzej Jakimowski oraz Adam Bajerski (operator filmowy, autor zdjęć m.in. do „Excentryków” i filmów Jakimowskiego).
Na co warto zwrócić uwagę? Pozwoliliśmy sobie dla przejrzystości podzielić festiwalowy repertuar na kilka sekcji:
Klasyka
„Norymberga: Lekcja dla przyszłych pokoleń” (reż. Stuart Schulberg, USA/Niemcy) – pokaz odrestaurowanej kopii filmu dokumentalnego z 1948 roku to okazja do zapoznania się z wyprodukowanym na zlecenie amerykańskiego rządu zapisem procesów norymberskich, który był dystrybuowany w Niemczech w ramach kampanii denazyfikacyjnej.
Holocaust
Jednym z tematów poruszanych corocznie na festiwalu jest Shoah, najczęściej w kontekście świadectw ocalałych. Szczególnie interesująco zapowiadają się:
– „Miss Holocaust”, reż. Michalina Musielak, Polska 2017 – konkurs piękności dla seniorek sposobem na przepracowanie wojennej traumy. Obraz nominowany do Złotego Niedźwiedzia za najlepszy dokumentalny film krótkometrażowy można było zobaczyć na Warszawskim Festiwalu Filmowym.
– „Nussbaum 95736”, reż. László Csibi, Rumunia 2017 – rozdarta przez wojnę Transylwania widziana oczyma László Nussbauma, cudem ocalałego z Holocaustu.
– „Najszczęśliwszy człowiek”, reż. Jasmin Lord, Australia/Niemcy 2017 – portret Eddie’ego Jaku, 94-latka opowiadającego australijskiej młodzieży o swoich bolesnych przeżyciach.
– „Muszę opowiedzieć”, reż. Siergiej Kudriaszow, Litwa/Rosja 2017 – wspomnienia Maszy Rolnikaite z pobytu w obozie koncentracyjnym Stutthof.
– „Józio, chodź do domu”, reż. Marcin Chłopaś, Polska 2016 – tytułowy bohater powraca po 60 latach do Wałbrzycha, pragnąc ujrzeć kamienicę, w której mieszkał.
Inne oblicza historii
Jak co roku, kilka filmów przybliża mniej znane i zaskakujące opowieści znalezione na zakurzonych kartach Historii:
– „Operacja Wesele”, reż. Anat Zalmanson Kuzniecow, Izrael/Łotwa 2016 – brawurowa próba ucieczki grupy Żydów z ZSRR w 1970 roku. Dokument nagrodzony w Miami i Chicago.
– „Szalom Bollywood”, reż. Danny Ben-Moshe, Australia 2017 – zaskakująca historia początków indyjskiej kinematografii widziana z perspektywy żydowskich aktorek występujących w Bollywood.
– „Żydowscy terroryści”, reż. Shai Gal, Izrael 2017 – kryminalna opowieść o prawicowej organizacji terrorystycznej „Żydowskie Podziemie”. Dokument można było niedawno obejrzeć podczas 15. edycji Millennium Docs Against Gravity.
– „Wojna w 90 minut”, reż. Eyal Halfon, Izrael/Niemcy/Portugalia 2016 – jest tylko jeden sposób na rozstrzygnięcie długoletniego konfliktu izraelsko-palestyńskiego – mecz piłki nożnej! Proste – zwycięzca zostaje, pokonany musi sobie pójść. Szalony mockument nagrodzony Ofirem.
– „Nieczyści”, reż. Daniel Najenson, Izrael/Argentyna 2017 – losy żydowskich kobiet z Europy Wschodniej pracujących na początku XX wieku w argentyńskich domach publicznych.
– „Zabliźnione serca”, reż. Radu Jude, Rumunia/Niemcy 2016 – szkic rumuńskiego społeczeństwa w przededniu II wojny światowej z perspektywy pacjenta sanatorium. Najnowsze fabularne dzieło twórcy „Aferim!” nagrodzone w Locarno i prezentowane na Warszawskim Festiwalu Filmowym 2016.
– „1945”, reż. Ferenc Török, Węgry 2017 – pojawienie się dwóch tajemniczych Żydów burzy powojenny spokój węgierskiego miasteczka. Film fabularny nagrodzony w Jerozolimie i Miami, a pokazywany na ubiegłorocznych Nowych Horyzontach.
– „Ben Gurion: Epilog”, reż. Yariv Mozer, Izrael/Francja/Niemcy 2016 – Wywiad rzeka z Dawidem Ben Gurionem, który u schyłku życia z dystansem patrzy na politykę swej ojczyzny. Dokument nagrodzony Ofirem można było zobaczyć na Warszawskim Festiwalu Filmów o Tematyce Żydowskiej.
Filmy o sztuce
– „Książę i dybuk”, reż. Elwira Niewiera, Piotr Rosołowski, Polska/Niemcy 2017 – poetycka opowieść o reżyserze i producencie filmowym Michale Waszyńskim nagrodzona w Wenecji jako najlepszy film dokumentalny o kinie. Obraz można właśnie oglądać w regularnej dystrybucji. Nasza recenzja TUTAJ.
– „Spokojne serce”, reż. Eitan Anner, Izrael 2016 – muzyka drogą do pokonania religijnych barier we współczesnej Jerozolimie. Film fabularny, który można było zobaczyć na Nowych Horyzontach, nagrodzono w Locarno, Hajfie i Tallinnie.
– „Daj mi usłyszeć swój głos”, reż. Mili Ben Hayl, Tamar Shippony, Izrael 2017 – świadectwa czterech artystek, które interpretują starożytne żydowskie teksty, dzięki muzyce docierając do ich nowych znaczeń.
– „Ink of Yam”, reż. Tom Fröhlich, Niemcy 2017 – tatuaż jako sposób na pojednanie żydowsko-arabskie.
– „Migracja dusz”, reż. Csaba Bereczki, Węgry 2016 – portret klezmerskiego zespołu The Brothers Nazaroff nagrodzony na 46. Lubuskim Lecie Filmowym.
– „W poszukiwaniu portretów”, reż. Elizabeth Rynecki, USA 2018 – trwające kilkadziesiąt lat poszukiwania obrazów Mojżesza Ryneckiego, warszawskiego artysty, który zginął na Majdanku.
W poszukiwaniu tożsamości
Szukanie własnego miejsca w skomplikowanym świecie łączącym tradycję z nowoczesnością to kolejny temat często poruszany na Żydowskich Motywach:
– „Droga Aszera”, reż. Matan Yair, Izrael/Polska 2017 – krnąbrny siedemnastolatek nawiązuje nietypową więź z nauczycielem literatury. Film fabularny nagrodzony Ofirem, zwycięzca festiwalu w Jerozolimie. Produkcja prezentowana na ubiegłorocznych Nowych Horyzontach zajęła szóste miejsce w naszym podsumowaniu listopada 2017.
– „Pomiędzy”, reż. Maysaloun Hamud, Izrael/Francja 2016 – portret palestyńskich obywatelek Izraela, młodych kobiet zmagających się z życiem na pograniczu tradycji i nowoczesności. Film fabularny nagrodzony w San Sebastián, Hajfie, Toronto oraz pokazywany na wrocławskich Nowych Horyzontach.
– „Driver”, reż. Yehonatan Indursky, Izrael/Francja 2017 – w ustabilizowanym życiu ortodoksyjnego Żyda następuje nagły zwrot, gdy mężczyzna musi zaopiekować się dziewięcioletnią córką.
– „Patriota”, reż. Daniel Sivan, Izrael/Kanada 2017 – działalność syjonistycznego hakera o pseudonimie Ulcan wymierzona jest w liderów ugrupowań antysemickich. Film był prezentowany na Watch Docs 2017.
– „Kto mnie teraz pokocha?”, reż. Barak Heymann, Tomer Heymann, Izrael 2016 – bohater konfrontuje się z rodziną, którą opuścił osiemnaście lat wcześniej. Najpierw uciekł z kibuca z powodu swojego homoseksualizmu, teraz okazało się, że jest nosicielem wirusa HIV. Dokument nagrodzony w Berlinie i Krakowie. Osoby zainteresowane zgłębieniem tajników zawodu dokumentalisty mogą wziąć udział w warsztatach pt. „Zaufanie i zaangażowanie: jak budować relację z bohaterem filmu dokumentalnego?”. Swoją metodę twórczą przybliży nagradzany reżyser Barak Heymann, którego dwa filmy stworzone z bratem Tomerem („Kto mnie teraz pokocha?” i „#Work_in_Progress”) prezentowane są podczas tegorocznej edycji Żydowskich Motywów. Masterclass odbędzie się 24 maja o godzinie 19:00.
Te i inne filmy dokumentalne i fabularne do zobaczenia w Kinie Muranów w dniach 23-27 maja. Uroczyste otwarcie wraz z projekcją „Księcia i dybuka” oraz wręczenie nagród odbędą się w Muzeum Polin. Natomiast na seanse w Muranowie można już odbierać darmowe wejściówki.
