Kiedy zobaczyłam w tegorocznym programie Pięciu Smaków, film który w zeszłym roku został w ostatniej chwili wycofany z Warszawskiego Festiwalu Filmowego wiedziałam, że jest to pozycja obowiązkowa. Oczywiście poza dreszczykiem emocji wywołanym domniemanym zatargiem z chińską cenzurą, warto podkreślić, iż jest to jedyny pełnometrażowy obraz z Chin kontynentalnych dostępny w ofercie festiwalu.
Ostatnie lata były niezwykle owocne dla chińskiego kina niezależnego. Coraz więcej twórców ośmiela się na tworzenie ryzykownych obrazów, odrzucając komercję na rzecz indywidualnych wartości artystycznych oraz miasto na rzecz wsi. Ząb mądrości pod wieloma względami przypominał mi Lustra i pióra Cai Chengie z 2018 roku pokazywany w ramach festiwalu Nowe Horyzonty, gdzie odkryte zostają wszystkie grzechy prowincji za pomocą historii młodej wdowy uznanej powszechnie za wiedźmę.
Ząb mądrości to dzieło niepokorne, odważne pod względem politycznym i obyczajowym. Dzieje się w nim wiele, a jednocześnie atmosfera jest niezwykle senna. Ukrywa ono swoją prawdziwą naturę w najdalej wysuniętej na północ, zasypanej śniegiem prowincji Heilongjiang, znanej przede wszystkim ze swojego festiwalu rzeźb lodowych. Dodatkowo umieszcza akcję filmu w latach 90., co daje reżyserowi przestrzeń do działania, gdyż nie odnosi się bezpośrednio do dzisiejszej rzeczywistości pilnie strzeżonej przez chińską cenzurę. Podobne zabiegi możemy zaobserwować w wielu filmach np. Ślepej górze w reż. Li Yang czy Żegnaj mój synu w reż. Wang Xiaoshuai
Główna bohaterka Gu Xi (Lyu Xingchen) jest młodą, nigdy nie sprawiająca nikomu kłopotu kobietą. Została porzucona jako dziecko wraz z przyrodnim bratem przez matkę, która prawdopodobnie nie mogła zabrać ich ze sobą do pracy w mieście. Choć rodzeństwo dobrze radzi sobie samo, oboje przez swoje niewiadome pochodzenie nie otrzymali meldunku pozwalającego na legalne zatrudnienie, a tym samym zmuszeni są do ciągłego balansowania na granicy prawa. Gu Xi pracuje na czarno jako sprzątaczka w hotelu, a Gu Liang (Wang Weishen) sprzedaje ryby.
Wszystko zmienia się kiedy dalszy handel staje się niemożliwy z powodu wycieku ropy do morza. Gu Liang jest zmuszony poszukać nowej pracy, niestety brak meldunku wiąże mu ręce i kiedy kumpel oferuje mu robotę dla swojego bogatego szefa zgadza się. Tym samym w życie rodzeństwa wkracza Qingchang (Wang Jiajia), córka szefa Gu Liang. Kobieta jest obyta w świecie, zabawna i bogata. Jednocześnie po rozwodzie jej rodziców tęskni za poczuciem przynależności, którą gwarantuje jej rodzeństwo.
Jednak w Zębie mądrości nic nie jest takie jakie być powinno. Gu Xi chciałaby spędzić życie z bratem, nie chce się z nim rozstawać, a jednocześnie Qing Chang jest dla niej tak samo pociągająca jak dla jej brata. Ona też marzy by zbliżyć się do dziewczyny, ale jednocześnie odkryte sekrety sprawiają, że musi podjąć trudny wybór moralny. Pewnego razu przypadkiem zostawia magnetofon w domu Qingchang, który nagrywa materiał obciążający jej ojca.
Świat Gu Xi jest niezwykle złożony, a ona sama widzi zbyt wiele by pozostać nieświadomą, a za mało by pojąć wszystko. Tym samym my również jesteśmy zmuszeni rozgryzać samemu układankę, w której więcej jest pytań niż odpowiedzi. Wiemy, że szef hotelu Jiang w którym pracuje Gu Xi jest zamieszany w szemrane interesy, że daje z tego powodu łapówki i że sypia ze swoją pracownicą. Nie wiemy jakie, nie wiemy dlaczego, a już na pewno nie mamy pojęcia czemu chodzi zawsze z czarnym parasolem.
Wiele trudnych pytań przechodzi przez głowę dorastającej kobiety, a tym właśnie jest “Ząb mądrości” – historią dorastania. Zapalenie dziąsła towarzyszy Gu Xi przez cały film, a ból który odczuwa nasila się wraz z rozwojem akcji. Lekarz mówi jej jednak, że ząb będzie bolał jeszcze długo i nie można go wyrwać od razu. Dopiero kiedy najbardziej bolesne decyzje zostaną podjęte dziewczyna odważy się sama od niego uwolnić.
Film nie mówi zbyt wiele na temat motywacji jakie kierują Gu Xi, ani dlaczego jest taka, a nie inna. Są jednak pewne sugestie rzucone mimo woli. Największą jest cytat z książki wyczytany w kulminacyjnej scenie na karaoke. Jest to fragment z książki Wong Bik-Wan pod tytułem “她是女人,我也是女人“ czyli “Ona jest kobietą, ja też”. Jest to zbiór opowiadań, które poruszają wiele kontrowersyjnych tematów. Ta tytułowa opowiada historię dwóch zakochanych w sobie kobiet, ale są tam również takie poruszające kwestie jak gwałt czy kazirodztwo. Jej relacja z bratem wykracza poza typową bliskość. Mężczyzna nie ma problemu w szorowaniu nagiej siostrze pleców w wannie, daje jej nosić swoje ubrania, dzielą nawet jedno łóżko. Natomiast takie sceny jak ta w łóżku Qing Chang lub z kolczykami wyraźnie sugerują, że przyjaźń nie jest jedyną rzeczą siedząca w głowie Gu Xi.
Ząb mądrości czaruje nie tylko scenariuszem i aktorstwem, ale również malowniczymi krajobrazami i nastrojową ścieżką dźwiękową. Na specjalne wyróżnienie zasługuje przede wszystkim hit koreańskiego trota w wykonaniu Sul Woon Do, który możemy usłyszeć aż dwukrotnie. Osobiście jestem oczarowana wielowymiarowością debiutu Liang Ming i mam nadzieję zobaczyć więcej ciekawych filmów od nowego pokolenia niezależnych chińskich twórców.
”Ząb mądrości”
Tytuł oryginalny: „日光之下„
Rok: 2019
Gatunek: dramat
Kraj produkcji: Chiny
Reżyseria: Liang Ming
Występują: Lyu Xingchen, Wu Xiaoliang, Wang Jiajia
Ocena: 4/5