Ludzki pan – recenzja filmu „Szef roku”

Tradycja opowiadania w lekki i przewrotny sposób o traumatycznych tematach nie jest w krajach latynoskich nowa. To właśnie w komedię uciekano w czasach frankistowskich (by wspomnieć chociażby dzieła wybitnego Luisa Garcii Berlangi), a potem walkę przeciw maczyzmowi za pomocą żartów podejmował chociażby Pedro Almodóvar. Fernando León de Aranoa w swojej twórczości długo trzymał się społecznej tematyki. W Dzielnicy  (1998, nagroda Goya za najlepszą reżyserię i scenariusz) portretował społeczne wykluczenie i brak perspektyw nastolatków z ubogich peryferii Madrytu, w Księżniczkach (2005) wstawiał się za pracownicami seksualnymi, a dokumentalne Caminantes portretowało marsz Zapatystów w imię obrony rdzennej ludności Meksyku. Najważniejszy z kolei obraz w dotychczasowej karierze Aranoy – Poniedziałki na słońcu (2002), nagrodzone 5 Goyami, w tym dla filmu roku, pokazywał bezsens egzystencji dawnych stoczniowców, którzy w wyniku pogoni za tańszą siłą roboczą w krajach trzeciego świata z dnia na dzień stali się niepotrzebni.

W ostatnich latach twórca ten odszedł jednak od przyziemnych spraw, czemu towarzyszył spadek artystycznego poziomu. Melodramat Amador (2010), komedia wojenna Cudowny dzień  (2015), a zwłaszcza kuriozalne Kochając Pabla, nienawidząc Escobara (2017) spotkały się z bardzo chłodnym odbiorem zarówno krytyki, jak i publiki. I chociaż wielu mogło na tym etapie zwątpić w madrytczyka, to po zdobyciu doświadczenia na międzynarodowych planach ten powraca w formie, jakiej dotąd nie prezentował.

Skrajnie prawicowy publicysta Karol Wilkosz w rozmowie z Dominiką Korwin-Mikke wygłosił niedawno frazę pod którą podpisze się zapewne wielu liberałów – „kapitalizm działa na tyle dobrze, na ile społeczeństwo wyznaje właściwe wartości”, innymi słowy patologie systemu biorą się z egoizmu i działań nakierowywanych na swój zysk kosztem wykorzystania tych, którzy są od nas słabsi. Z drugiej strony większość modeli makroekonomicznych lobbowanych przez neoliberalnych ekonomistów korzysta z założenia odwrotnego – racjonalności wyboru jednostek – tj. ich matematycznego niemal, logicznego i wyzbytego z emocji podejścia do ekonomicznych dylematów. Paradoksalnie te kontradyktoryjne postawy świetnie się uzupełniają – dupek, którego nie obchodzą inni ludzie i ich dobro, najzwyczajniej w świecie sprawniej wspina się na społeczną i ekonomiczną drabinę, niż ten, który ma serce. I to właśnie o takich ludziach postanowił opowiedzieć tym razem Fernando León de Aranoa. W komediowy i lekki sposób ogrywając często naprawdę okropne rzeczy, takie jak zastraszanie, molestowanie, szantażowanie, a nawet morderstwo.