Ostatni sprawiedliwy – recenzja filmu „Stillwater”

Etos ostatniego sprawiedliwego wybrzmiewa tutaj na każdym kroku. Amerykanin w europejskim mieście, religijny wśród świeckich, tradycjonalista wśród wolnościowców, nie znający języka, mający za przewodnika jedynie niezłomną wiarę w niewinność swojego dziecka. Ale też człowiek umiejący zapuszczać korzenie, a Marsylia kusi nie tylko gorącym powietrzem, ale także potencjalną, nową rodziną, która może przynieść ukojenie zszarganym nerwom. Jednak to, co widz patrzący z boku analizuje racjonalnie, bohater tkwiący w epicentrum własnych zmagań widzi tylko na poziomie emocjonalnym. Dlatego mimo silnej wiary w naszego bohatera, nie mamy złudzeń co do toru, jakim potoczą się dalsze wydarzenia. Klimat fatum wisi w powietrzu i jest tak gęsty, że kroić go można nożem. Napięcie nie spycha nas jednak sztuczkami na krawędź fotela, a karmi powoli, równomiernie. Wiemy, że za błędy trzeba w końcu zapłacić, pytanie tylko w czyim imieniu? I na ile celem Billa jest pomoc w uniewinnieniu Allison, a na ile nakarmienie własnego ego naprawieniem ojcowskich błędów sprzed lat? Matt Damon, filar amerykańskiego kina, buduje rolę w głównej mierze na behawioralnym poziomie. Z dawnym, atletycznym ciałem teraz porośniętym warstwą tłuszczu, spuszczoną głową, bejsbolówką na głowie i zwrotami „yes, ma’am”, a jednocześnie wypełniającą oczy samotnością, sprzedaje swoją postać idealnie.

Swoistym bohaterem filmu jest Ameryka sama w sobie, pojmowana jako niezniszczalny bastion mitów, gdzie za deklaracją prawdy stoi ona sama. Gdzie sprawiedliwość zawsze zwycięża, szczególnie jeśli jest się człowiekiem głęboko wierzącym i głosującym na Trumpa. Celem McCarthy’ego nie jest jednak oddzielania białego od czarnego, wartościowanie postaw i używanie oklepanych środków narracyjnych w celach demaskacji. A raczej pokazanie, że wystarczy lekko poskrobać fasadę, żeby odkryć rdzę fundamentów. I co można z tym zrobić, kiedy nie mamy już wyjścia i musimy spojrzeć uczciwie w lustro.

Stillwater zachwyca koronkowością reżyserskiego rzemiosła, przemyślanego w najdrobniejszych szczegółach. Skąpana w słońcu Marsylia stanowi idealny kontrapunkt dla gatunkowego napięcia, które bezustannie miesza się z emocjami, nie sprowadzając ich jednak na histeryczne tory. McCarthy co prawda nie podejmuje ryzyka wyważania narracyjnych drzwi, jednak poprawność prowadzonej przez niego narracji ma swoje atuty – przede wszystkim oddaje ona przestrzeń bohaterom, budując pełnokrwisty, wyważony dramat – dotyczący nie tylko ojca walczącego za wszelką ceną o uniewinnienie oskarżonej o morderstwo córki, ale przede wszystkim rodzinnych więzów, za które trzeba wziąć odpowiedzialność, nawet jeśli cena do zapłaty okaże się zbyt wysoka. Koniec końców to film o pyrrusowym zwycięstwie i powierzchowności wartości, rozpoczynający się i kończący narracyjną klamrą o tym, że nic już nie jest takie, jak kiedyś – mity się kruszą.