Zielono mi – recenzja filmu „Simona” – MDAG

Zachwycają zawarte w filmie historie przyjacielskich, a czasem wręcz matczynych relacji ze zwierzętami – na przykład uratowanym i odchowanym krukiem, który tolerował tylko ją i Lecha, będąc jednocześnie postarchem dla całej okolicy. Swojej ludzkiej mamie przynosił wyciągnięte z kieszeni leśników portfele z dopiero co otrzymanymi wypłatami, które ta musiała później odnosić właścicielom. Sarnom, którymi się opiekowała, zbudowała specjalną zagrodę, nieproporcjonalną do jej drobnej budowy ciała. To one nauczyły ją, że człowiek, jeśli tylko zdobędzie się na odpowiednią uważność i empatię, będzie pełnoprawną częścią świata zwierząt – i że będą go one traktowały jak „swojego”, alarmując na przykład o zbliżającym się niebezpieczeństwie. Zażyłe relacje z dzikami, sowami czy wiewiórkami były w Dziedzice na porządku dziennym.

W tę sielską warstwę wkradają się także dramatyczne tony. Pierwszy zarejestrowany kamerą dotyczy pary uratowanych łosi, które obdarzyły Simonę znamiennym przywiązaniem. Odchowane i oddane do parku narodowego, nie znalazły w ludziach już takiego oparcia, jakie dawała im ona. Bolesna jest też historia Agatki, rysia będącego dla niej niczym dziecko, którego utrata była prawdopodobnie najbardziej bolesnym doświadczeniem jej życia. Kossak toczyła ponadto zaciętą walkę o zaprzestanie stosowania wnyków w celu odławiania wilków pod naukowymi pretekstami, które w gruncie rzeczy doprowadziło do zmniejszenia ich populacji. 

Mimo, że nie miała talentu malarskiego, miłość do zwierząt zaprowadziła ją w inny obszar twórczy, mianowicie przed obiektyw kamery, którą rejestrowała erotyczne życie… owadów. Głęboko liczyła na to, że ich miłosne igraszki udzielą się widzom, w myśl zasady, że świat przyrody i człowieka jest tym samym obszarem i jednakowo pobudza zmysły. Obiektem jej działań dokumentalnych były także żaby, które otaczała nie mniejszą troską niż puchate, dające się głaskać zwierzęta. Udowodniła, że ekspansywna działalność człowieka jest tragiczna w skutkach dla ich mikroświata, a bezpieczny rozwój zapewnić im może tylko spokój i dziewiczość natury.

Zniuansowany portret najsłynniejszej polskiej zoopsycholożki nie powstałby bez czułego oka Natalii Korynckiej-Gruz, która nadała mu niespotykanego ciepła i kolorytu. Tę, jakże pożądaną filmową magię udało jej się osiągnąć w głównej mierze dzięki różnorodności zastosowanych elementów narracyjnych. Mamy tu zarówno archiwalne wypowiedzi nagrane kamerą 8 mm, zapiski bohaterki, fotografie m.in. Lecha Wilczka, oddające nieposkromiony charakter jego partnerki oraz wypowiedzi krewnych, przyjaciół i mieszkańców Dziedzinki, świadczące o tym, jak ważną postacią była dla nich wszystkich. Osobliwa, artystyczno-rzemieślnicza warstwa przyprawiona zaś została błyskotliwym poczuciem humoru, idealnie oddającym charakter bohaterki. Za zdjęcia nadające opowieści rytmu odpowiedzialny jest tu Krystian Matysek, a w drugiej ekipie Piotr Jaxa, zasiadający w jury tegorocznej edycji festiwalu w sekcji konkursowej Canona. 

Kosmos Simony Kossak stworzony w Dziedzince, przedstawiony przez Koryncką-Gruz jest miejscem magicznym, do którego nie mamy już dostępu, nie tylko ze względu na czas przeszły, ale też inne tempo dzisiejszego życia, bardzo rzadko pochylające się nad pięknem przyrody, tkwiącym w jej prostocie. Simona umiała to piękno dostrzegać we wszystkich jego wymiarach, a była to miłość najszczersza, bo bezinteresowna. Była człowiekiem bezustannie walczącym o zaprzestanie bezsensownej ingerencji człowieka w ekosystem. Hołdowała poglądowi, że na ziemi jest dość dużo miejsca dla wszystkich i wystarczy zaledwie minimalne ograniczenie własnych potrzeb konsumpcyjnych do powstrzymania ekologicznej katastrofy. W kontekście naszych czasów, gdzie zysk akcjonariuszy wchodzi z butami w coraz dziksze zakątki globu, dziedzictwo jej poglądów i nauki, wydaje się być tym bardziej ponadczasowe.