Życie wśród dzikich – recenzja filmu „Shirley” – WFF

Autorka Madeline i Madeline (jednego z hitów Nowych Horyzontów 2018) nie tworzy klasycznego biopicu. Produkcja została oparta na powieści autorstwa Susan Scarf Merrell o tym samym tytule. Zdarzenia, bohaterowie, ich relacje są bardzo luźno oparte o biografię Jackson i jej męża, Stanleya Hymana, profesora literatury. Jednak to nie prawda jest tu najważniejsza, bo od dawna wiadomo, że kino to kłamstwo, w które wierzymy.

Do świata ekranowej Shirley Jackson dostajemy się dzięki młodemu małżeństwu Nemserów. Fred (Logan Lerman, znany z Charliego i serialu Hunters) ma objąć na uniwersytecie Bennington w stanie Vermont posadę asystenta profesora Hymana i czekać na etat wykładowcy, a jego żona Rose (Odessa Young) kontynuować tam studia. Jako, że para nie ma jeszcze własnego mieszkania, na kilka dni ma zatrzymać się w domu Stanleya i Shirley. Szybko jednak okazuje się, że dobrodzieje będą chcieli wykorzystać ich przyjazd do własnych celów. Rose zostaje poproszona przez pana domu o pomoc w codziennych sprawach takich jak sprzątanie i gotowanie, a także o doglądanie jego schorowanej żony. Młoda kobieta zamiast skupić się na nauce zostaje wtłoczona w kierat domowych obowiązków.

Atmosferę osaczenia przez społeczne konwenanse i patriarchalny porządek niewielkiego uniwersyteckiego miasta wzmacnia jeszcze wygląd zewnętrzny domu, który porasta niemal w całości roślinność. Norweski autor zdjęć Sturla Brandth Grøvlen (m.in. Victoria, Serce z kamienia) ukazuje zresztą budynek na tle niekończącego się lasu, zaś gdy wkraczamy kilka razy w zarośla, są one filmowane wyraźnie jako niepokojące, ciemne, niemal dziewicze (Freund zostaje przywołany nie bez kozery). Jasno wskazuje to na wybór między naturą a cywilizacją. Nawet w latach 60. na amerykańskiej prowincji kobieta miała dwie drogi: popadnięcie w zupełne szaleństwo i bunt przeciw narzuconym normom albo bezwzględne posłuszeństwo wobec męża i zastanego porządku. Obowiązują one nawet w domostwie wyedukowanych Hymanów. Shirley niecierpiąca przyjęć w gronie docentów i dziekanów będzie uważana za dziwaczkę, co zresztą chętnie podtrzyma docinkami wobec otoczenia, a potem utrwali poprzez izolację. Stanley po trosze z troski, po trosze z chęci kontroli jej działań, będzie chciał doglądać jej literackich postępów. 

Prawdziwa Shirley Jackson była osobą nadużywającą papierosów, a z czasem, aby uśmierzyć liczne schorzenia i natręctwa, alkohol, barbiturany i amfetaminę. Przez wiele lat zmagała się astmą, bólami stawów, zawrotami głowy i sercem. Okresowo leczyła się na agorafobię, czyli lęk przed otwartymi przestrzeniami. W filmie Decker przywołuje zresztą część z używek i chorób, szczególnie akcentując fakt, że pisarka przez pewien czas nie opuszczała murów domu rodzinnego, a nawet nie wstawała z łóżka. Reżyserka wraz ze scenarzystką Sarą Gubbins wykorzystują te okoliczności do tego, by, jak się już rzekło, opieką nad nią zajęła się Rose Nemser. Stanowiąca oś utworu relacja kobiet będzie bardzo złożona: poczynając od niechęci ze strony autorki Loterii względem „służącej”, poprzez drobne uszczypliwości i próby rozejmów, aż po niemal przyjacielskie oddanie i homoerotyczną grę.