Sam Peckinpah – Timeless Film Festival Warsaw 2025

Nasz jubilat urodził się w kalifornijskim Fresno, a jego rodzina wywodziła się z Wysp Fryzyjskich (dziś podzielonych między Danię, Holandię i Niemcy). Przodkowie przyszłego reżysera, niczym w westernie, mieli ruszyć na podbój dzikiego zachodu krytym wozem, a potem nawet – bez pokrycia w źródłach – twierdzili, że wchodzili w koligacje z rdzennymi Amerykanami. W XIX wieku pradziad Sama, Rice Peckinpaugh, drobny kupiec i rolnik z Indiany przeniósł się do Kalifornii, tam prowadził tartak oraz zmienił nazwisko na „Peckinpah”. Dziadek (ze strony matki) Denver S. Church był nie tylko majętnym hodowcą bydła, ale także sędzią Sądu Najwyższego i kongresmenem. To na jego ranczo mały David Samuel (zwany potem po prostu Samem) złapał bakcyla do kowbojskiego fachu, już wtedy wolał znakowanie bydła i polowania od zajęć szkolnych. Inną pasją młodzieńca był futbol amerykański, ale krewki charakter Peckinpaha dał się tak we znaki otoczeniu, że zamiast zawodowstwa trafił do Akademii Wojskowej San Rafael. W 1943 roku dołączył do korpusu piechoty morskiej, który niebawem został wysłany do Chin, gdzie miał rozbroić niedobitki armii japońskiej. Choć nigdy nie musiał walczyć, w Azji kalifornijski rekrut napatrzył się na akty agresji między dwoma zwaśnionymi narodami, co potem niewątpliwie odbiło się na jego twórczości.

Po uwolnieniu się od munduru Peckinpah zaczął studiować historię na California State University i poślubił Marie Selland, absolwentkę teatrologii, która nakłoniła go do zainteresowania się reżyserią. Krótko po tym wystawił na uczelni Szklaną menażerię Tennessee Williamsa. Gdy już skończył poprzednie studia, na kolejny etap wybrał dramat na University of Southern California. W międzyczasie reżyserował  w teatrze Huntington Park Civic pod Los Angeles, a niebawem załapał się do drobnych zajęć w miejscowej telewizji (KLAC-TV), widząc w tej drodze trampolinę do dalszej kariery. Pracował m.in. przy The Liberace Show czy filmie noir Riot in Cell Block 11 (1954) jako asystent reżysera Dona Siegela. W tym ostatnim dosłownie załatwił ekipie szansę na kręcenie na terenie więzienia Folsom, gdyż wykorzystał koneksje z rodzinnego Fresno. Praca z Siegelem (w sumie przy pięciu tytułach) była dla Peckinpaha kluczowa, nauczył się nie tylko zarządzać ekipą filmową, ale też nie obawiać się kręcić w plenerze i zatrudniać naturszczyków. Później jednak obaj pozostawali w napiętych stosunkach po tym, jak uczeń stwierdził w jednym z wywiadów, że samodzielnie przepisał scenariusz Inwazji porywaczy ciał (1956). Po latach mistrz wyciągnął do niego rękę, gdy zaprosił odrzuconego przez branżę i schorowanego Sama do współpracy reżyserskiej przy Jinxed! (1981).

Dzięki Siegelowi Peckinpahowi przypadło w udziale pisanie scenariuszy do wielu produkcji telewizyjnych (m.in. Broken Arrow, The Rifleman,  Klondike), niektóre z nich reżyserował. Na planie tych budżetowych westernów nie tylko szkolił warsztat, ale poznał też kilku swoich przyszłych współpracowników (np. Jamesa Coburna, L.Q. Jonesa, Warrena Oatesa czy Joela McCrea). Najważniejszym z telewizyjnych projektów Kalifornijczyka okazał się The Westerner (1961), 13-odcinkowy serial, w którym testował rozwiązanie zastosowane potem w Dzikiej bandzie (1969), czyli połączenia szybkiego i wolnego montażu oraz stopklatek dla wzmocnienia efektu katharsis płynącego ze scen przemocy.