Na szkle malowane – recenzja filmu „Przeprawa” – WFF

Jak wiele uchodźczych historii także ta nie ma prostego przebiegu, dość powiedzieć, że już na początku drogi Kyona i Adriel są zmuszeni oddzielić się od reszty rodziny i kontynuować ją na własną rękę. Na drodze i na dworcu kolejowym napotykają innych nieboraków, którzy również umykają przed prześladowaniami i wojenną zawieruchą. Są tu różne narody, plemiona, wyznania. Wszyscy wypatrują szansy po drugiej stronie, tam w Europie Zachodniej, krainie mlekiem i miodem płynącej. Zupełnie jak ludzie koczujący obecnie na granicy polsko-białoruskiej, jak Ci, którzy ryzykując utratę zdrowia i życia podejmują się wyprawy pontonem do Hiszpanii czy Włoch przez Morze Śródziemne, jak jeszcze inni (lathrometanastes), którzy przemykają przez Turcję ku Helladzie.

Jak tłumaczy sama reżyserka, choć wieś z jakiej wyruszają jej bohaterowie wygląda na ukraińską  we wczesnej fazie industrializacji, to jednak film nie zostaje zdefiniowany ani geograficznie, ani czasowo. Padają tu co prawda zmyślone nazwy miejscowości kojarzące się odpowiednio ze słowiańskimi językami (Novi Varna) i tymi, które wywodzą się z łaciny (Arcata). Rzuca się w oczy jednak, że obserwowana przez nas rodzina złożona jest brunetów o oliwkowej cerze. Według jednak z interpretacji mogą to być zatem mieszkańcy z jednego z krajów Bliskiego Wschodu. W tym zdestabilizowanym regionie nie brakowało w ostatnich latach przecież konfliktów zbrojnych jak w Syrii czy prześladowań całych grup religijnych i narodowościowych (Palestyńczycy w Izraelu, Jezydzi na terenie tzw. Państwa Islamskiego). Tym ostatnim poświęca sporo uwagi Gianfranco Rosi w swoim najnowszym dokumencie pt. Notturno (NASZA RECENZJA). Włoch skupia się głównie na psychicznym piętnie jakie pozostawiły tragiczne wydarzenia na najmłodszym pokoleniu. Dzieci wojny pamiętające prześladowania, wypędzenie, nierzadko śmierci bliskich, teraz bardzo powoli dochodzą do siebie, choć nigdy nie będą już beztroskie, coś im bezpowrotnie odebrano.

Florence Miailhe w Przeprawie także podejmuje kwestię utraconego dzieciństwa w skutek przeżyć związanych z ucieczką z rodzinnych stron. Francuska reżyserka wpisuję ten proces gubienia niewinności i przeżywania traumy po szeregu doznań emigracyjnych w konwencję współczesnej baśni. Konstrukcja filmu wynika także z tego, że rodzeństwo napotyka na swojej drodze szereg postaci o bardzo odmiennych strategiach względem Obcego. Według deklaracji twórców wiele z tych historii, choć niewątpliwie są na potrzeby kinowego spektaklu udramatyzowane i podkoloryzowane, miały miejsce w prawdziwym życiu, Desplechin i Miailhe odbyły bowiem szereg konsultacji z uchodźcami, którzy chętnie dzielili się swoimi przeżyciami. Wbrew obawom, że może to być kolejny film białej Paryżanki litującej się na pokaz nad osobami, o których czytała przy porannym café au lait, Przeprawa okazała się szczera w swoich założeniach. Zapewne dzięki biegłości realizacyjnej i oprawie wizualnej dotrze do większej liczby odbiorców niż kolejny beznamiętny reportaż na ten sam temat, a w przyszłym roku być może zmierzy się na Oscarach z duńskim animowanym dokumentem Przeżyć Jonasa Pohera Rasmussena, w którym bohater ucieka z Afganistanu.