Granice prowokacji – recenzja filmu „Niewypowiedziane” – Tydzień Filmu Niemieckiego 2025

Główny bohater (odgrywany przez Henninga Flüsloha) wśród swoich kolegów z pracy, wpisujących się w stereotyp „robola” zza wschodniej granicy, sprawia wrażenie autsajdera. Człowieka cenionego za sumienność i fachowość, ale jednocześnie unikanego i często obgadywanego za plecami ze względu na artystyczne zapędy i przyjaźń z  homoseksualistą. Mitologizowana w naszej rodzimej dyskusji społeczno-politycznej figura „kolegi geja” jest w Niewypowiedzianym czymś zdecydowanie więcej niż wskazówką, gdzie możemy umieścić światopogląd protagonisty na osi konserwatyzm-postępowość. Julius, będący współlokatorem Seweryna i jego partnerki Caro, nieumyślnie rozpoczyna ciąg dramatycznych zdarzeń, załatwiając koledze koncert w prowadzonym przez Michaela (Florian Stetter) lokalu.

Właściciel klubu już od samego początku skraca dystans do Seweryna, deklaruje zachwyt jego muzyką i stara się z nim zaprzyjaźnić. Jednocześnie od początku w relację wchodzi z pozycji siły i dominacji (przede wszystkim ekonomicznej), powołuje się na znajomości w branży muzycznej, opowiada o egzotycznych podróżach, a na sam koniec wieczoru gości nowo poznanego artystę w swoim apartamencie, wyraźnie kontrastującym z pokojem zajmowanym przez Polaka we współdzielonym mieszkaniu. Tam też podaje mu narkotyki i mimo wyraźnej werbalnej, jak i fizycznej odmowy, wykorzystuje seksualnie Seweryna. 

Protagonista, rzecz jasna, instynktownie czuje się ofiarą, ale z czasem zaczyna kwestionować to, co zaszło podczas spotkania u Michaela. Wpływa na to również postawa oprawcy, starającego się manipulować faktami i sugerować obopólną zgodę na ostry i brutalny stosunek. Co więcej, Seweryn przypomina sobie swoje młodzieńcze doświadczenia homoseksualne i zaczyna kwestionować swoją orientację. W jego głowie momentami niechęć do swojego oprawcy zaczyna ewoluować w swojego rodzaju wdzięczność za ożywienie nieużywanych obszarów seksualności lub przedziwną formę syndromu sztokholmskiego.

Niewypowiedziane można traktować jako próbę włożenia kija w szprychy obecnie dominującej tematyki europejskiego kina społecznie zaangażowanego. Wszak z jednej strony wiele mówi się o odkrywaniu swojej seksualności i procesie samoidentyfikacji jako osoba homoseksualna, z drugiej (jak chociażby w Obiecującej. Młodej. Kobiecie. [NASZA RECENZJA]) powraca znany z lat 90. motyw rape & revenge, jeszcze silniej podkreślając, jak niewybaczalną zbrodnią jest gwałt. Lewandowski łamie schemat, starając się połączyć te dwa wątki w jedną opowieść, sugerując swoim widzom, że nawet tak paskudne doświadczenie może mieć swoje dobre strony. Dla widzów uwielbiających sytuacje moralnie niejednoznaczne i prowokacyjne tezy ten film może być pozycją wyjątkowo ciekawą. Z drugiej strony w dobie szerokiego dostępu do treści każdego typu i na kilka dni po głośnym wywiadzie z rasistą i mordercą w jednym z największych polskich kanałów na YouTube można po prostu zastanowić się, czy wszystkie tezy są warte naszej uwagi, a każda prowokacyjna myśl powinna zostać wypowiedziana. Ja pozostaję przy opinii, że kino powinno oferować trochę więcej niż chęć prowokowania za wszelką cenę.