Niemal równo rok temu, gdy wszyscy pogrążyliśmy się w odmętach lockdownu i zastanawialiśmy się jak odróżnić środę od soboty, opublikowaliśmy nasz subiektywny przewodnik po kinie rumuńskim z Netflixa. Od tamtego czasu przeżyliśmy niemało: rząd udawał, że pandemia się skończyła, dwa razy otwierano nam kina, większość festiwali odbyło się online, a gros premier dystrybucyjnych przesunięto na kolejny rok.
Czemu jednak powracamy znowu do Rumunii. Są ku temu przynajmniej dwa powody. W lutym festiwal w Berlinie wygrał Babardeală cu bucluc sau porno balamuc w reżyserii Radu Jude (NASZA RECENZJA), co oznacza, że tamtejsze kino nadal ma się znakomicie. Jednak ważniejszym powodem, czemu dostarczamy Wam drugiej części przeglądu, jest fakt, że Netflix jakiś czas temu dodał do swojego katalogu szereg nowych pozycji z tego kraju. W poprzednim tekście Marcin Prymas (TUTAJ) skupiał się głównie na gwiazdach rumuńskiej nowej fali (Cristian Mungiu, Cristi Puiu), ale nie pomijał też twórczości bardzo kasowej reżyserki Cristiny Iacob. Nas będzie dziś interesowało kino zza Karpat doceniane na mniejszych festiwalach tworzone przez reżyserów dopiero pracujących na swoje nazwisko.
Najwięcej rumieńców, przynajmniej na pierwszy rzut oka, może budzić obecność na Netflixie aż trzech filmów z dorobku Anci Damian. Twórczyni urodzona w Klużu-Napoce do świadomości polskich kinomanów weszła dzięki (dostępnej tylko na DVD) DRODZE NA DRUGĄ STRONĘ, znakomitemu animowanemu dokumentowi o losach jej rodaka Claudio Crulica (w filmie dubbingowany przez Vlada Ivanova, w polskiej wersji przez Macieja Stuhra), który po tym jak został niesłusznie oskarżony o kradzież portfela sędziego Sądu Najwyższego, rozpoczął podczas aresztu głodówkę i zmarł z wycieńczenia. Sprawa była opisywana szeroko przez media, a polski wymiar sprawiedliwości wykazał się nie tylko rasizmem (rysopis sprawcy ograniczał się do podania dwóch cech: brunet, śniada cera), ale i indolencją. Sam film opowiadający o tych zdarzeniach zyskał ogromne uznanie na światowych festiwalach, m.in. w Locarno, Annecy, Cottbus czy na Warszawskim Festiwalu Filmowym.
W katalogu Netflixa znalazło się inne dzieło docenione na tym ostatnim festiwalu. Anca Damian otrzymała w Warszawie za MOON HOTEL KABULoon (2018) nagrodę za reżyserię w Konkursie Międzynarodowym. Film opowiada o Ivanie Semciucu (znany z Młodości stulatka Florin Piersic Jr.), dziennikarzu śledczym, który wie gdzie podkolorować, by czytelnicy byli zachwyceni. Podczas zbierania materiałów do nowego reportażu spotyka w tytułowym hotelu tłumaczkę Ioanę (Ofelia Popii). Gdy wraca do Bukaresztu, dowiaduje się, że dziewczyna, z którą spędził noc… nie żyje.
Drugą z produkcji w reżyserii Anci Damian jest PEŁNIA ZDROWIA (Perfect sãnãtos, 2017), która traktuje o świeżo upieczonym prawniku imieniem Andriej, starającym się uporać z traumą po śmierci ojca, szanowanego sędziego (Vlad Ivanov). Lekiem na zaleczenie ran ma być śledztwo w sprawie ostatnich chwil rodziciela. W roli głównej wystąpił Anghel Damian, syn reżyserki, który miał za sobą epizody w takich filmach jak Selfie Cristiny Iacob czy Ana, mon amour Calina Petera Netzera. 29-letni obecnie aktor ma za sobą już próby reżyserskie (dwa shorty: Minion, Michelangelo), a ponadto napisał większość odcinków serialu Vlad (rumuńska produkcja przenosząca akcję Hrabiego Monte Cristo do współczesności), a co najważniejsze z naszej perspektywy scenariusz (wspólnie z matką) do animacji MARONA – PSIA OPOWIEŚĆ (NASZA RECENZJA). Jak dobrze wiedzą nasi stali czytelnicy, w redakcji ubóstwiamy ten obraz, czego ukoronowaniem było umieszczenie go na 7 miejscu dystrybucyjnego topu roku 2020 oraz wyróżnienie w kategorii animacji na rozdaniu Złotych Koników. Film znajdziecie na kilku vod, m.in. HBO GO, Cineman, Chili.
Ostatni z dostępnych na Netflixie filmów Damian jest tym najpewniej tym, który zna najmniej osób. SKRZYŻOWANE LOSY (Intalniri incrucisate, 2008) należy uznać za pierwszy samodzielny projekt Rumunki. Fabuła, w modnej wówczas konwencji przenikania się ludzkich losów (za sprawą wczesnej twórczości Alejandro González Iñárritu, inspirowanej wszak późnym Kieślowskim), koncentruje się na trzech historiach rozegranych w ciągu 48 godzin. Bohaterowie spotykają się przypadkowo i niepostrzeżenie zmieniają się na skutek nowo poznanych osób. Brzmi zupełnie jak film kręcony przez młodego ambitnego filmowca, który nie ma za bardzo pomysłu na fabułę, ale dostał fundusze z ministerstwa. W chwili premiery film nie zyskał większego uznania. Był pokazywany na festiwalu w Cottbus, który ma opinię imprezy promującej talenty z Europy Środkowej i Wschodniej. Został doceniony w ojczyźnie, gdzie chwalono głównie montaż Dany Bunescu. Jest ona zresztą jedną z najlepszych specjalistek w tej dziedzinie w Rumunii, czego dowodzą współprace z innymi znanymi reżyserami, takimi jak Puiu, Mungiu czy Netzer (za jego Ana, mon amour otrzymała Srebrnego Niedźwiedzia). Jej najnowszym projektem był dokument Kolektyw, nominowany ostatnio do Oscarów w dwóch kategoriach (najlepszy pełnometrażowy dokument, najlepszy film międzynarodowy), który możecie oglądać na HBO GO.
To jednak nie koniec tytułów z dorobku Damian w polskim streamingu. Na ipli i na vod.tvp możecie znaleźć jej trzeci animowany projekt (chronologicznie właściwie drugi), czyli CZARODZIEJSKĄ GÓRĘ (2015). Podobnie jak w Maronie i Drodze.. rumuńska reżyserka łączy różne techniki animacyjne, żeby uatrakcyjnić odbiór i snuć opowieść. Tym razem jej bohaterem staje się emigrant Adam Jacek Winkler (w oryginale Jean-Marc Barr, w polskim dubbingu Jerzy Radziwiłowicz), który podczas pobytu we Francji wpada na pomysł, aby dołączyć do mudżahedinów w Afganistanie, broniących się przed sowiecką inwazją. Nad Sekwaną Polak dał się poznać jako niepokorna dusza, gdy organizował szereg manifestacji, marszów, wystaw. Damian stara się uchwycić fenomen tej postaci. Film nagrodzony na na festiwalach w Amiens, Gijón, Karlowych Warach, Lipsku czy Zagrzebiu.
Niemal nieznana polskiej publiczności jest twórczość innej rumuńskiej reżyserki. Iulia Rugină przedstawiła się co prawda nam swoim debiutem na Warszawskim Festiwalu Filmowym w 2013 roku, ale potem nie mieliśmy większych szansa na śledzenie jej kariery. Pokazywane wówczas w sekcji Odkrycia ĆWICZENIE MIŁOŚCI opowiadało o obozie terapeutycznym powstałym, aby ratować rozpadające się związki. Podczas trwającego tydzień turnusu 13 par ma spróbować pokochać się znowu, a wspomagają ich trzej młodzi terapeuci. Rugină powróciła do tego tematu w kontynuacji, ĆWICZENIE MIŁOŚCI 2 (Alt Love Building, 2014). Tym razem role się odwracały, bo zgromadzeni uczestnicy terapii (9 par) odkrywają, że tak naprawdę pomocy potrzebują ich opiekunowie. Największym sukcesem urodzonej w Bukareszcie reżyserki był jednak Z OSTATNIEJ CHWILI (2017), który był pokazywany w Karlowych Warach, gdzie Voica Oltean otrzymała wyróżnienie specjalne Jury. Aktorka zagrała Simonę, córkę tragicznie zmarłego kamerzysty, która pomaga reporterowi Alexowi Mazilu w zbieraniu materiałów do filmu o jej ojcu. Podczas wspólnej pracy oboje odkryją kim był dla nich tak naprawdę zmarły. W roli dziennikarza, który cudem uniknął podobnego losu co przyjaciel, wystąpił znany aktor Andi Vasluianu, którego mogliśmy oglądać m.in. w Najszczęśliwszej dziewczynie na świecie, Sieranevadzie czy Peryferiach, a niebawem zobaczymy w nagrodzonym Złotym Niedźwiedziem Babardeală cu bucluc sau porno balamuc. Wszystkie trzy wspomniane filmy w reżyserii Iulii Ruginy dostępne są w ofercie Netflixa, ponadto na vimeo można znaleźć jej średni metraż CAPTIVI DE CRĂCIUN (TUTAJ).
Tak się składa, że pierwszego w naszej wesołej wyliczance reżysera, Bogdana Theodora Olteanu, mogliśmy już dość dobrze poznać, jeśli dostatecznie uważnie śledzimy polskie festiwale filmowe. Młody twórca zanim zapałał miłością do kina imał się różnych zawodów: był futbolistą w topowym klubie, dziennikarzem śledczym, marketingowcem i wydawcą magazynu kulturalnego SUB25. Jego debiut KILKA ROZMÓW O BARDZO WYSOKIEJ DZIEWCZYNIE (2018) pokazywano w naszym kraju w ramach LGBT Film Festival i Nowych Horyzontów. Opowiada on o relacji dwóch dziewczyn, która rozpoczyna się w internecie, od wymiany zdań o tytułowej kobiecie, która dla obu coś znaczyła, a następnie dąży do czegoś więcej. Czy dla rozmówczyń będzie to szansa na dokonanie coming outu, zbudowanie udanego związku czy może pogrąży obie w stuporze? Film znajduje się, co rzadkie, w katalogach zarówno Netflixa, jak i HBO GO. O najnowszym, pokazywanym na zeszłorocznym Warszawskim Festiwalu Filmowym obrazie Olteanu, niestety nadal niedostępnym na żadnym polskim vod, czyli Mia pragnie zemsty pisaliśmy szerzej TUTAJ.
W gąszczu netflixowego katalogu można z łatwością przegapić komediodramat CICHE WESELE (Nunta mută, 2008), za reżyserię i scenariusz którego odpowiadał Horaţiu Mălăele. Ten aktywny od lat 70. aktor, łączył karierę teatralną z filmową, występował także zagranicą (Amen. Costy-Gavrasa czy Bojownicy z czerwonego afisza Roberta Guédiguian) i w filmach twórców związanych z rumuńską nową falą (Maria Netzera). Od końca lat 90. próbował swych sił po drugiej stronie kamery. Ciche wesele (nie mylić z komedią Anthony’ego Asquitha z 1941 roku) póki co przyniosło mu największe uznanie. Film uzyskał osiem nominacji do Premiile Gopo, czyli rumuńskich nagród filmowych, zdobywając jednak tylko laur dla najlepszych fryzur i make-up’u. Opis fabuły zapowiada absurdalne widowisko. Oto w roku 1953, podczas ślubu Mary (Meda Andreea Victor) i Iancu (Alexandru Potocean) w wiosce gdzieś na odludziu dociera wiadomość o śmierci Stalina. Żałoba po „wielkim przywódcy” odmienia oblicze uroczystości. Państwa młodych i ich gości czeka spore wyzwanie, żeby uszanować powagę chwili, a jednocześnie wyciągnąć z wesela jak najwięcej uciechy.
Na dramatyczne, ale i komediowe tony mogą liczyć widzowie, którzy sięgną po TAJEMNICĘ SZCZĘŚCIA (Secretul fericirii, 2018). Reżyserią filmu dostępnego na HBO GO i Netflixie zajął się popularny telewizyjny aktor Vlad Zamfirescu. Wierni widzowie WFF mogą kojarzyć jego występ w Reszta jest milczeniem Nae Caranfila. W swoim reżyserskim debiucie nie wymyślał prochu i postawił na sprawdzone rozwiązanie: w głównej roli obsadził świetnie sobie znanego… Vlada Zamfirescu. Dostał on niełatwe zadania, w bardzo teatralnej konwencji – trzech aktorów na ograniczonej przestrzeni – to jego bohater Tom staje się organizatorem gry, w której zaprasza żonę Annę (Irina Velcescu) i najlepszego przyjaciela Davida (Theo Marton). Ten spektakl przewidziano na jeden wieczór, podczas którego wyjdzie na jaw prawda o ich relacjach, co przypomina fabułę Dobrze się kłamie w miłym towarzystwie (NASZ PODCAST) i jego niezliczone rimejki w kolejnych europejskich kinematografiach, np polskich (Nie)znajomych (vod.pl; NASZA RECENZJA) czy francuskie Nic do ukrycia (dostępne na Netflixie).
Na koniec trochę kina non fiction. Znany i ceniony dokumentalista Alexandru Solomon, autor Jąder Tarzana (Millennium Docs Against Gravity) i Kapitalizmu – naszej ulepszonej formuły (Watch Docs) może pochwalić się dwoma filmami dostępnymi na polskim steamingu. Pierwszym z nich (do znalezienia na Netflixie) jest WIELKI KOMUNISTYCZNY SKOK (2004). Produkcja opowiada o tytułowym napadzie na Bank Narodowy w 1959 roku, którego dokonało sześciu członków aparatu partyjnego i tajnej policji Securitate. Po aresztowaniu zostali oni zmuszeni do rekonstrukcji wszystkich zdarzeń ze skoku, a następnie po szybkim procesie skazani na śmierć i poddani egzekucji. Nagrany film dokumentalny ukazał się miesiąc po wykonaniu wyroku. Warto wspomnieć, że ta historia stała się kanwą scenariusza międzynarodowej koprodukcji GANG ROSENTHALA (wspomnianego już Nae Caranfila) z hollywoodzką obsadą (m.in. Vera Farmiga, Mark Strong). Film znajdziecie w katalogu Cinemana. Drugim z filmów Solomona jest ULICZNA APOKALIPSA (2008), którą znajdziecie na HBO GO. W tej niespełna godzinnej produkcji reżyser koncentruje naszą uwagę na ruchu drogowym, w tym celu przez 5 miesięcy towarzyszył z kamerą pięciu kierowcom na ulicach wiecznie zakorkowanego Bukaresztu. Byli to: na wpół sparaliżowany mężczyzna, który sam prowadzi, ale też pomaga innym w korzystaniu z samochodów, dziennikarka rodem z peruwiańskiej Limy, gdzie mówiąc oględnie ruch uliczny przyprawia o szybsze bicie serca, ojciec, który stracił córkę w wypadku samochodowym, dostawca jedzenia na telefon oraz policjant, pobity jeszcze jako cywil przez milicję przed grudniem 1989 roku.
