Dancing With Tears in My Eyes – recenzja filmu „Monica” – WFF

Piękno filmów Pallaoro wynika przede wszystkim z połączenia warstwy formalnej i narracyjnej. O ile przy pierwszych dwóch tytułach współpracował ze wspomnianym wyżej Chaysey’em Irvinem, o tyle w Monice zdjęcia powierzył Katelin Arizmendi, szerokiej publiczności znanej chociażby z Niedosytu (2019). Krok ten wydawał się dość ryzykowny, gdyż to w dużej mierze dzięki Irvinowi Medeas i Hannah stanowiły niespotykaną, wizualną ucztę. Jego znak rozpoznawczy: nieoczywiste, sensualne, wręcz malarskie kadry, oddające hołd cielesności jako nośnikowi treści, konfrontujące jednostkę z siłą przestrzeni, przez źrenice zaglądające do duszy, były elementami, wydawać by się mogło, nie do podrobienia i zastąpienia. Arizmendi stanęła jednak na wysokości zadania, nie zabierając Włochowi poetyki. Zamknięte przez nią w kwadratowym, analogowym formacie zdjęcia uwodzą i pieszczą zmysły, komplementując ciało głównej bohaterki, będące poniekąd bohaterem samym w sobie – symbolem odrodzenia, samoświadomości i walki, za którą musiała zapłacić najwyższą cenę.

Sposób prowadzenia narracji stanowi tu sztukę samą w sobie. Poetyckość, za pomocą której reżyser buduje historię, nie umniejsza jednak jej wartości, nie jest wytrychem zastępującym fabułę. Zapewne zasługa w tym ponownego połączenia pióra z Orlandem Tirado, współautorem jego wcześniejszych dzieł. Kobieta jako podmiot stanowi swoiste jądro twórczości Włocha. W Medeas zestawiał jej eteryczne piękno, pragnienie intymności i bliskości z despotyczną, toksyczną, twardą „ręką” mężczyzny. Bohaterka Hanny musiała stawić czoła winie, jaka spoczywała na jej mężu, transferowanej na nią przez społeczeństwo oraz wewnętrzne poczucie odpowiedzialności za człowieka, z którym dzieliła niemal całe życie. Obydwa te filmy portretowały samotność w związku oraz rozpaczliwe poszukiwanie przestrzeni dla siebie, będącej gwarantem jakiejkolwiek wolności. Dokonując wiwisekcji pustki, twórca stawiał pytania o granice ludzkich relacji oraz powinność do walki o własne szczęście. Monica jest zaś obrazem wyrastającym z jego własnych doświadczeń związanych z chorobą matki i psychicznym odrzuceniem, którego zaznał z jej strony. Główna bohaterka nie mniej rozpaczliwie poszukuje miłości, ale przede wszystkim akceptacji i zrozumienia, których nie doznała w rodzinnym domu. Przez partnerów traktowana często jak fetysz lub obiekt eksperymentalny, w świecie relacji damsko-męskich przypomina szamotającą się w sieci rybę, próbującą z jednej strony z całych sił się uwolnić, z drugiej przynależeć, czuć, doznawać – połączyć sferę emocjonalną i seksualną.  

Pallaoro kolejny raz zdumiewa artystyczną i czysto ludzką dojrzałością. Ponownie mierzy się z tematem trudnym, zrzucanym na społeczny margines, lecz tak jak wcześniej, porusza się w nim szeptami, a nawet ciszą, nie próbując bombardować nas niepotrzebnymi frazesami, mogącymi spychać jego obraz na znane, utarte tory. Audiowizualną materię traktuje niczym Andriej Tarkowski – jako obszar niepotrzebujący nadmiernych wyjaśnień, wolny na interpretacyjne eksploracje. Nie ma tu krzty nachalności czy śladów po grubych kreskach dzielących rzeczywistość na dobrą i złą, białą i czarną – jest spektrum przeżyć, błędów, żalu, ale też tęsknoty, chęci pojednania, zrozumienia, potrzeba miłości – symetrycznej, tyle samo dającej, co biorącej. Odchodzi też od tradycyjnej narracji na temat transpłciowości w kinie, nie definiując jej jedynie przez pryzmat homofobii. Unika dzięki temu ram ograniczającego manifestu. Używa narzędzia choroby i powodującej ją demencji jako gumki, którą można wymazać złą przeszłość. Potencjalnie awanturnicze konfrontacje zastępuje czułością dotyku i empatią spojrzenia. Szuka w przestrzeni figury matki jako tej, której obowiązkiem jest bezwarunkowa miłość, która wybacza błędy i pozwala ukołysać się jak małemu dziecku, nie oczekując przeprosin. Tkwi w tym psychoterapeutyczny ładunek stawiający rodzinę jako fundament, od którego struktury zależeć będą relacje w naszym dorosłym życiu. Odnajduje w końcu światło w tunelu, pokazując sedno rodziny: mogącej być tak samo źródłem krzywdy i odrzucenia, jak i pokrewnej wrażliwości, którą musimy otoczyć troską, aby miała siłę przetrwać. Wybrzmiewa w tym w końcu kierunek artystycznej drogi Włocha – od życia półśrodkami, doprowadzającymi do utraty wszystkiego w Medeas, przez duszący ból rzeczywistości w Hannah po uśmiech formujący się przy wypełnionych łzami oczach w Monice.