Niezależna kobieta – przegląd twórczości Márty Mészáros w serwisie MUBI

W serwisie MUBI dziś rozpoczął się przegląd wczesnej twórczości Márty Mészáros, pierwszej węgierskiej reżyserki filmowej w historii, zdobywczyni Złotego Niedźwiedzia w Berlinie (1975, Adopcja) oraz żony Miklósa Jancsó. Zapraszamy do tekstu, z którego dowiecie się więcej o twórczości "węgierskiej Agnes Vardy" oraz pokazywanych w ramach przeglądu produkcjach.

Nazwa cyklu „Niezależne kobiety: pionierskie kino Márty Mészáros” nawiązuje do słów samej reżyserki, która stwierdziła, że bohaterkami jej wszystkich filmów są kobiety niezależne, czyli takie, które znajdują się w sytuacji, gdy same muszą podjąć kluczowe dla siebie decyzje.

Dziewczyna (1968), bohaterki filmów Mészáros zawsze miały swój charakterystyczny, magnetyczny, styl.

W ramach przeglądu zostaną udostępnione cztery wczesne pełne metraże Węgierki, wszystkie po rekonstrukcji cyfrowej przeprowadzonej przez Węgierski Instytut Filmowy. Już od dziś możemy oglądać DZIEWCZYNĘ z 1968 roku, pierwszy w historii pełnometrażowy film zrealizowany na Węgrzech przez kobietę. Produkcja ta opowiada o młodej i wyzwolonej dziewczynie, wychowanej w sierocińcu, która próbuje znaleźć swoje miejsce w świecie, a także odtworzyć relacje z matką, która przed laty ją porzuciła. W roli głównej wystąpiła Kati Kovács, przyjaciółka i stała współpracownica Mészáros, późniejsza wielka gwiazda węgierskiego popu, która ma na swoim koncie współpracę m.in. z Vangelisem (przy produkcji muzyki do 1492: Wyprawa do raju) czy Christiną Aguilerą.

Po prawej jedna z najbardziej znanych piosenek Kovács.

Skupienie się w debiucie przez Mészáros na losie dziewczyny wychowanej w sierocińcu może być podyktowane przeżyciami osobistymi artystki. Jej rodzice, artyści o komunistycznych przekonaniach wyemigrowali w latach 30. do ZSRR, lecz w wieku kilku lat trafiła do sierocińca na terenie dzisiejszego Kirgistanu po tym jak jej ojciec zginął w jednej ze stalinowskich czystek, a matka nie przeżyła porodu. 

Węzły uczuć (1969)

Za tydzień udostępnione zostaną WĘZŁY UCZUĆ (1969), opowiadające o kobiecie, która świeżo po śmierci męża wspomina swoją relację z nim i wspólną przeszłość. Napięcie wzrasta, gdy do domu przyjeżdża jej syn wspólnie ze swoją nową dziewczyną. Wizualnie produkcja inspirowana jest wizerunkiem Jackie Kennedy uwiecznionym po udanym zamachu na jej męża. W roli głównej Mari Törőcsik, legenda węgierskiego aktorstwa, w latach 70. dwukrotna zdobywczyni nagrody w Cannes za rolę pierwszoplanową (za Miłość Karola Makka i A löcsei fehér asszony Gyuli Maára).

8 kwietnia swoją premierę będzie miała trzecia fabuła Węgierki NIE PŁACZCIE, ŚLICZNOTKI! z 1970 roku. To jedyny musical w karierze Mészáros, a jego rewelacyjną ścieżkę dźwiękową tworzyły zespoły takie jakIllés, Kex, Tolcsavay, Metro i Syrius, znajdziecie jej nagranie obok. W roli głównej wystąpiła Jaroslava Schallerová, która w tym samym roku magnetyzowała cały świat w kolorowej satyrze na religię – Waleria i tydzień cudów Jaromila Jireša, wcielając się w tytułową bohaterkę.

Tu Schallerová wciela się w lubiącą się dobrze zabawić Juli. Dziewczyna każdej nocy pije, tańczy i śpiewa na koncertach i imprezach wspólnie ze swoimi koleżankami z hotelu robotniczego. Podczas jednego z takich wypadów poznaje piosenkarza Gezę i wkrótce postanawia dołączyć do jego zespołu podczas trasy koncertowej. Za bohaterką w pościg udaje się jej narzeczony Savanyú, robotnik i król sobotniej nocy.

Dziewięć miesięcy (1976)

Ostatnią zapowiedzianą w tym momencie pozycją (lecz znając MUBI nie możemy wykluczyć rozszerzania cyklu) jest DZIEWIĘĆ MIESIĘCY z 1976 roku (czyli już po przywiezieniu do ojczyzny Złotego Niedźwiedzia, rok wcześniej). Film ten otrzymał nagrody od FIPRESCI w Cannes (dla najlepszej produkcji spoza konkursu głównego) oraz wyróżnienie od Katolickiego Biura Filmowego w sekcji Forum na Berlinale.

Film opowiada o wiejskiej dziewczynie, która wyjeżdża do Budapesztu na studia. By móc utrzymać w mieście siebie i swojego synka decyduje się rozpocząć pracę w fabryce. Tam piękną studentkę próbuje uwieść władczy i dominujący dyrektor grany przez Jana Nowickiego, Dziewczyna rozpoczyna z nim niebezpieczną grę, by zachować swoją niezależność, jednocześnie nie tracąc posady. W roli głównej wystąpiła Lili Monori, obecnie stała współpracownica Kornela Mundruczó (Biały Bóg, Łagodny potwór – projekt Frankenstein), którą ostatnio mogliśmy oglądać w Najgorszych wierszach świata Gábora Reisza.

Dziewięć miesięcy było pod wieloma względami przełomem w twórczości Mészáros. Po pierwsze była to jej pierwsza produkcja zrealizowana w pełni w kolorze. Po drugie zapewniła jej miejsce w historii, gdyż był to jeden z pierwszych filmów i prawdopodobnie pierwsza fabuła, pokazujących nagranie prawdziwego porodu. Po trzecie na planie reżyserka poznała Jana Nowickiego, w którym szybko się zakochała, co zapoczątkowało ich trwający przeszło trzydzieści lat otwarty związek, zakończony dopiero w 2009 roku szokującym dla niej ślubem Nowickiego z Małgorzatą Potocką. Sam aktor pojawił się łącznie w ośmiu filmach Mészáros, a do Dziewięciu miesięcy polecił go Andrzej Wajda. 

Marcin Prymas
Marcin Prymas