Human behaviour – recenzja filmu „Duchy Inisherin”

Pożywny jest już sam fabularny minimalizm Duchów Inisherin. Oto Colm Doherty (Brendan Gleeson) pewnego dnia odmawia kontynuowania przyjacielskiej relacji Pádraicowi Súilleabháinowi (Colin Farrell). Decyzja ta, będąca ogromnym zaskoczeniem nie tylko dla samego odrzuconego, ale także całej lokalnej społeczności, od kolegów z pubu, przez sąsiadów, po proboszcza parafii, obok bólu budzi uzasadnioną chęć poznania przyczyny nietypowego zachowania. Im bardziej natarczywy w swoich próbach odzyskania względów staje się Pádraic, tym bardziej stanowczą i radykalną postawę przyjmuje Colm. Ich potyczki z dnia na dzień przybierają coraz większe rozmiary absurdu, ale McDonagh nie szarżuje groteską. W przeciwieństwie do na przykład Hafsteinna Gunnara Sigurðssona i jego W cieniu drzewa nie przeciąga liny, dociskając bohaterów do kolejnych ścian. Od charakterystycznej muzyki podbijającej klimat ironii, woli ciszę. W końcu jego celem nie jest cyrkowa komedia o tym, jak daleko możemy się posunąć w walce o swoje racje, a akceptacja rzeczywistości w jej zmienności, nieprzewidywalności i niepomyślności. Ludzka natura, szczególnie ta oddana służbie ego, ma jednak to do siebie, że lubi szukać racjonalizacji, a kiedy jej nie znajduje… cóż, wtedy ucieka się do rozwiązań bardziej wyszukanych.

Choć osią fabuły są duchy przyjaźni dwóch mężczyzn, brytyjski reżyser z wnikliwością przygląda się ich otoczeniu, zaledwie muśnięciami pędzla tworząc mozaikę niezapomnianych postaci.  Wykształcona, oczytana, unikająca obgadywania sąsiadów, a przez to odstająca od reszty mieszkańców siostra Pádraica, Siobhan (Kerry Condon) – głos racjonalności, a zarazem kobiecej czułości, marzy o lepszym życiu, czyli wyjechaniu z Inisherin. Miejscowy komendant, Peadar (Gary Lydon), zapięty w ciasny uniform patriarchatu lubi wszystkim, a to mocnym językiem, a to pięścią, przypominać o swojej pozycji. Szczególne doświadczenie w tej materii ma jego syn, Dominic (Barry Keoghan), niezbyt rozgarnięty młody człowiek, szwendający się po wsi z siniakami na twarzy i szukający zbyt często bezpiecznego miejsca na nocleg. Lokalny ksiądz (David Pearse), drogowskaz moralności, zna wszystkie plotki i lubi podpowiadać wiernym, z czego mogliby się jeszcze wyspowiadać. Pani McCormick (Sheila Flitton), „stara dziwaczka”, uosobienie mistycyzmu i tego, co poza zasięgiem szkiełka mędrca, snuje się zaś po okolicy niczym zjawa i przepowiada przyszłość, na ogół mało pomyślną. McDonagh w tej reprezentacji nie popada jednak w karykaturalność, a dynamiką sąsiedzkich relacji buduje sieć międzyludzkich zależności, mikrokosmos, który moglibyśmy przyłożyć do każdego innego miejsca na ziemi. Zawężona przestrzeń w końcu niemal zawsze sprzyja pewnym tendencjom: czy to unikowym zachowaniom, spychającym bezpośrednie stawianie granic w cień, czy białym kłamstwom chroniącym adresata przed zranieniem. Nie zapominajmy o wykluczeniu (w postaci przypiętej łatki lub bardziej dotkliwych metod) tych, którzy nie respektują niepisanych praw zbiorowości, takich jak chociażby dostarczanie właścicielce lokalnego sklepu tematów do plotek i pochylanie głowy przed trawionym kompleksami stróżem prawa.