Zaczyna się Wielka Praca – recenzja spektaklu „Anioły w Ameryce”

Losy kreślonych grubą kreską bohaterów splatają się i krzyżują niczym bezbłędne, ścieżki świetlne autorstwa długoletniej współpracownicy Krzysztofa Warlikowskiego – Felice Ross. Kolejne wątki przybierają postać podwójnej osi, łącząc lub rozdzielając pary bohaterów odgrywanych symultanicznie przez znakomitą obsadę. Metoda ta, zaplanowana już w samym tekście przez Tony’ego Kushnera połączona ze znakomitym warsztatem zespołu Warlikowskiego idealnie buduje napięcie rodzące się nie tylko między postaciami, ale także samymi aktorami, co w efekcie przynosi bardzo mocny, wyrazisty i dramatyczny charakter całości. Nie wolno zapominać także o jak zwykle spektakularnej, surowej scenografii Małgorzaty Szczęśniak. W ramach niej bohaterowie otoczeni są przez lustra, w których przeglądają się jedynie duchy i zmarli. Nie brakuje też wykorzystywanego przy wielu innych inscenizacjach (jak chociażby w nieco późniejszym Końcu) przejścia przez wahadłową bramę i kilku pobocznych drzwi poszerzających możliwości sceny o kolejne lokalizacje, gdzie rozgrywa się akcja.

Wydźwięk spektaklu staje się uniwersalny nie tylko dzięki nagraniom video Warszawy autorstwa Pawła Łozińskiego, wyświetlanych w czasie spektaklu, czy wykorzystaniu piosenek tragicznie zmarłego Adama Falkiewicza (chorego na AIDS polskiego kompozytora, który popełnił samobójstwo w wieku 27 lat) – to jego pamięci dedykowane jest przedstawienie. Sztuka ta bowiem wystawiana na arenie europejskiej mniej lub bardziej świadomie rzuca nowe światło na postać Ronalda Reagana, 40. prezydenta Stanów Zjednoczonych uznawanego przez znaczną część Europejczyków za bohatera odpowiedzialnego za zburzenie Muru Berlińskiego i ponowne spotkanie państw bloku wschodniego z blokiem zachodnim.

U Kushnera przywódca USA ma raczej status konserwatywnego demona, imperatora milczącego w obliczu tragedii setek tysięcy umierających na AIDS homoseksualistów, czy wręcz monarchy patrzącego na ich śmierć z wygodnego tronu podtrzymywanego jedynie przez bogatych i wpływowych prawicowców. Milczenie, a co gorsza niezaangażowanie władz rodzi w bohaterach Aniołów w Ameryce nie tylko gniew i frustrację, ale szczerą nienawiść do rządzących, co objawia się szczególnie w licznych konfrontacjach pomiędzy Royem a jego homoseksualnym, czarnoskórym pielęgniarzem Belizem (Rafał Maćkowiak), który za wszelką cenę stara się wybłagać od Cohna kilka butelek AZT – najskuteczniejszego leku na AIDS w fazie testowej, udostępniany tylko nielicznym uprzywilejowanym pacjentom, a który stanowi jedyną szansę na przetrwanie dla wielu homoseksualnych przyjaciół opiekuna.

Po latach od premiery do przedstawienia Warlikowskiego dodany zostaje kolejny aspekt polityczny nawiązujący do obecnej sytuacji panującej w Polsce. Na szpitalnych salach wybrzmiewa fragment przemówienia Andrzeja Dudy, a główny bohater – Prior – ubrany jest w biało-czerwone barwy narodowe. Nie jest to wyjątkowo istotny element adaptacji, raczej delikatny akcent, daleki od poważnego, antyrządowego manifestu. Warto jednak zaznaczyć, że zarówno tekst sztuki jak i sam spektakl kończy zdanie „Zaczyna się Wielka Praca” to legendarne już hasło, które do dzisiaj pozostaje niezwykle aktualne, a wypowiedziane w 2022 z warszawskiej sceny nabiera nowego kontekstu i znaczenia.

Anioły w Ameryce to niewątpliwie kolejny dowód reżyserskiej maestrii Krzysztofa Warlikowskiego, efekt ogromnego wkładu najlepszej polskiej obsady z Maciejem Stuhrem, Magdaleną Cielecką i Jackiem Poniedziałkiem na czele, ale także nigdy niestarzejąca się przestroga przed dyskryminacją i ostracyzmem, pochwała inności oraz aria miłości i przebaczenia.