14. Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Żydowskie Motywy”

23 maja w Warszawie rusza 14. Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Żydowskie Motywy”. Filmy prezentowane podczas tegorocznej edycji to zarówno nagradzane dokumenty i filmy fabularne, jak i dzieła mniej znane w Polsce. Celem festiwalu jest podtrzymywanie świadomości istnienia w naszym kraju wielowiekowej kultury żydowskiej, kultywowanie jej dorobku, a także przybliżanie historycznego i współczesnego oblicza żydowskiej tożsamości na całym świecie.

Niewątpliwą atrakcją są liczne spotkania z twórcami. W skład Jury, które najlepszy festiwalowy film wyróżni nagrodą Złotego Warszawskiego Feniksa, wchodzą: Beata Chmiel (menedżerka kultury i analityczka mediów, była wicedyrektor Muzeum Narodowego, członkini Polskiego PEN Clubu), reżyser Andrzej Jakimowski oraz Adam Bajerski (operator filmowy, autor zdjęć m.in. do „Excentryków” i filmów Jakimowskiego).

Na co warto zwrócić uwagę? Pozwoliliśmy sobie dla przejrzystości podzielić festiwalowy repertuar na kilka sekcji:

Klasyka

„Norymberga: Lekcja dla przyszłych pokoleń” (reż. Stuart Schulberg, USA/Niemcy) – pokaz odrestaurowanej kopii filmu dokumentalnego z 1948 roku to okazja do zapoznania się z wyprodukowanym na zlecenie amerykańskiego rządu zapisem procesów norymberskich, który był dystrybuowany w Niemczech w ramach kampanii denazyfikacyjnej.

Holocaust

Jednym z tematów poruszanych corocznie na festiwalu jest Shoah, najczęściej w kontekście świadectw ocalałych. Szczególnie interesująco zapowiadają się:

„Miss Holocaust”, reż. Michalina Musielak, Polska 2017 – konkurs piękności dla seniorek sposobem na przepracowanie wojennej traumy. Obraz nominowany do Złotego Niedźwiedzia za najlepszy dokumentalny film krótkometrażowy można było zobaczyć na Warszawskim Festiwalu Filmowym.

„Nussbaum 95736”, reż. László Csibi, Rumunia 2017 – rozdarta przez wojnę Transylwania widziana oczyma László Nussbauma, cudem ocalałego z Holocaustu.

„Najszczęśliwszy człowiek”, reż. Jasmin Lord, Australia/Niemcy 2017 – portret Eddie’ego Jaku, 94-latka opowiadającego australijskiej młodzieży o swoich bolesnych przeżyciach.

„Muszę opowiedzieć”, reż. Siergiej Kudriaszow, Litwa/Rosja 2017 – wspomnienia Maszy Rolnikaite z pobytu w obozie koncentracyjnym Stutthof.

„Józio, chodź do domu”, reż. Marcin Chłopaś, Polska 2016 – tytułowy bohater powraca po 60 latach do Wałbrzycha, pragnąc ujrzeć kamienicę, w której mieszkał.

Inne oblicza historii

Jak co roku, kilka filmów przybliża mniej znane i zaskakujące opowieści znalezione na zakurzonych kartach Historii:

„Operacja Wesele”, reż. Anat Zalmanson Kuzniecow, Izrael/Łotwa 2016 – brawurowa próba ucieczki grupy Żydów z ZSRR w 1970 roku. Dokument nagrodzony w Miami i Chicago.

„Szalom Bollywood”, reż. Danny Ben-Moshe, Australia 2017 – zaskakująca historia początków indyjskiej kinematografii widziana z perspektywy żydowskich aktorek występujących w Bollywood.

„Żydowscy terroryści”, reż. Shai Gal, Izrael 2017 – kryminalna opowieść o prawicowej organizacji terrorystycznej „Żydowskie Podziemie”. Dokument można było niedawno obejrzeć podczas 15. edycji Millennium Docs Against Gravity.

„Wojna w 90 minut”, reż. Eyal Halfon, Izrael/Niemcy/Portugalia 2016 – jest tylko jeden sposób na rozstrzygnięcie długoletniego konfliktu izraelsko-palestyńskiego – mecz piłki nożnej! Proste – zwycięzca zostaje, pokonany musi sobie pójść. Szalony mockument nagrodzony Ofirem.

„Nieczyści”, reż. Daniel Najenson, Izrael/Argentyna 2017 – losy żydowskich kobiet z Europy Wschodniej pracujących na początku XX wieku w argentyńskich domach publicznych.

„Zabliźnione serca”, reż. Radu Jude, Rumunia/Niemcy 2016 – szkic rumuńskiego społeczeństwa w przededniu II wojny światowej z perspektywy pacjenta sanatorium. Najnowsze fabularne dzieło twórcy „Aferim!” nagrodzone w Locarno i prezentowane na Warszawskim Festiwalu Filmowym 2016.

„1945”, reż. Ferenc Török, Węgry 2017 – pojawienie się dwóch tajemniczych Żydów burzy powojenny spokój węgierskiego miasteczka. Film fabularny nagrodzony w Jerozolimie i Miami, a pokazywany na ubiegłorocznych Nowych Horyzontach.

„Ben Gurion: Epilog”, reż. Yariv Mozer, Izrael/Francja/Niemcy 2016 – Wywiad rzeka z Dawidem Ben Gurionem, który u schyłku życia z dystansem patrzy na politykę swej ojczyzny. Dokument nagrodzony Ofirem można było zobaczyć na Warszawskim Festiwalu Filmów o Tematyce Żydowskiej.

Filmy o sztuce

„Książę i dybuk”, reż. Elwira Niewiera, Piotr Rosołowski, Polska/Niemcy 2017 – poetycka opowieść o reżyserze i producencie filmowym Michale Waszyńskim nagrodzona w Wenecji jako najlepszy film dokumentalny o kinie. Obraz można właśnie oglądać w regularnej dystrybucji. Nasza recenzja TUTAJ.

„Spokojne serce”, reż. Eitan Anner, Izrael 2016 – muzyka drogą do pokonania religijnych barier we współczesnej Jerozolimie. Film fabularny, który można było zobaczyć na Nowych Horyzontach, nagrodzono w Locarno, Hajfie i Tallinnie.

„Daj mi usłyszeć swój głos”, reż. Mili Ben Hayl, Tamar Shippony, Izrael 2017 – świadectwa czterech artystek, które interpretują starożytne żydowskie teksty, dzięki muzyce docierając do ich nowych znaczeń.

„Ink of Yam”, reż. Tom Fröhlich, Niemcy 2017 – tatuaż jako sposób na pojednanie żydowsko-arabskie.

„Migracja dusz”, reż. Csaba Bereczki, Węgry 2016 – portret klezmerskiego zespołu The Brothers Nazaroff nagrodzony na 46. Lubuskim Lecie Filmowym.

„W poszukiwaniu portretów”, reż. Elizabeth Rynecki, USA 2018 – trwające kilkadziesiąt lat poszukiwania obrazów Mojżesza Ryneckiego, warszawskiego artysty, który zginął na Majdanku.

W poszukiwaniu tożsamości

Szukanie własnego miejsca w skomplikowanym świecie łączącym tradycję z nowoczesnością to kolejny temat często poruszany na Żydowskich Motywach:

„Droga Aszera”, reż. Matan Yair, Izrael/Polska 2017 – krnąbrny siedemnastolatek nawiązuje nietypową więź z nauczycielem literatury. Film fabularny nagrodzony Ofirem, zwycięzca festiwalu w Jerozolimie. Produkcja prezentowana na ubiegłorocznych Nowych Horyzontach zajęła szóste miejsce w naszym podsumowaniu listopada 2017.

„Pomiędzy”, reż. Maysaloun Hamud, Izrael/Francja 2016 – portret palestyńskich obywatelek Izraela, młodych kobiet zmagających się z życiem na pograniczu tradycji i nowoczesności. Film fabularny nagrodzony w San Sebastián, Hajfie, Toronto oraz pokazywany na wrocławskich Nowych Horyzontach.

„Driver”, reż. Yehonatan Indursky, Izrael/Francja 2017 – w ustabilizowanym życiu ortodoksyjnego Żyda następuje nagły zwrot, gdy mężczyzna musi zaopiekować się dziewięcioletnią córką.

„Patriota”, reż. Daniel Sivan, Izrael/Kanada 2017 – działalność syjonistycznego hakera o pseudonimie Ulcan wymierzona jest w liderów ugrupowań antysemickich. Film był prezentowany na Watch Docs 2017.

„Kto mnie teraz pokocha?”, reż. Barak Heymann, Tomer Heymann, Izrael 2016 – bohater konfrontuje się z rodziną, którą opuścił osiemnaście lat wcześniej. Najpierw uciekł z kibuca z powodu swojego homoseksualizmu, teraz okazało się, że jest nosicielem wirusa HIV. Dokument nagrodzony w Berlinie i Krakowie. Osoby zainteresowane zgłębieniem tajników zawodu dokumentalisty mogą wziąć udział w warsztatach pt. „Zaufanie i zaangażowanie: jak budować relację z bohaterem filmu dokumentalnego?”. Swoją metodę twórczą przybliży nagradzany reżyser Barak Heymann, którego dwa filmy stworzone z bratem Tomerem („Kto mnie teraz pokocha?” i „#Work_in_Progress”) prezentowane są podczas tegorocznej edycji Żydowskich Motywów. Masterclass odbędzie się 24 maja o godzinie 19:00.

Te i inne filmy dokumentalne i fabularne do zobaczenia w Kinie Muranów w dniach 23-27 maja. Uroczyste otwarcie wraz z projekcją „Księcia i dybuka” oraz wręczenie nagród odbędą się w Muzeum Polin. Natomiast na seanse w Muranowie można już odbierać darmowe wejściówki.

Wojciech Koczułap
Wojciech Koczułap