Sztuka dla sztuki – recenzja filmu „The Square”

Akcja filmu w znacznej części dzieje się w muzeum sztuki nowoczesnej w Sztokholmie. Pracownicy tej galerii, na czele z jej dyrektorem Christianem (Claes Bang), żyją głównie otwarciem nowej wystawy, której sztandarowym projektem jest tytułowy „The Square”, czyli kwadrat wyznaczony na zewnątrz muzeum, w którym mają panować zasady inne niż we współczesnym świecie. Ma on być oazą miłości i zaufania, w której obcy ludzie pomagają sobie nawzajem, a żaden potrzebujący nie wyjdzie stamtąd bez rozwiązania swych problemów. Instalacji towarzyszy agresywna kampania medialna, która docelowo miała uczynić z wystawy największe wydarzenie w szwedzkiej sztuce od lat.

Wykorzystując te okoliczności, Östlund stara się sportretować środowisko europejskich artystów, a w szczególności twórców sztuki nowoczesnej. Wychodzi mu to w sposób bardzo nierówny. Raz pokazuje nam niesamowicie błyskotliwą satyrę na temat social media, w których viral i zasięg liczy się bardziej niż jakiekolwiek wartości, niczym w osławionej „powstańczej” kampanii polskiego napoju energetycznego. Po czym uderza w oklepany, przaśny żart o sprzątaczce, która zamiotła wystawę, bo myślała, że to zwykły bałagan. Głównym celem twórców „The Square” zdaje się pokazanie, jak wielka jest skala hipokryzji wśród pozornie społecznie zaangażowanych artystów i jak mocno oddalili się oni od potrzeb i upodobań estetycznych zwykłych ludzi. Chociaż reżyser uporczywie wyśmiewa wszystko dokoła, ciężko zakwalifikować film jako typową komedię wypełnioną gagami. Humor, choć pojawiający się często, opiera się raczej na portretowaniu kolejnych absurdów, dość dobrze nam znanych z życia codziennego, co owocuje raczej pokiwaniem głową ze zrozumieniem, niż salwami śmiechu.