Morderca na urlopie – recenzja filmu „Pan Long” – Pięć Smaków

Co więcej sam Long, także z uwagi na różnicę językową, pozostaje przez większość seansu milczący jak grób. Tym sposobem gros najbardziej natężonych emocjonalnie scen rozgrywa się w zasadzie bez słów. Jedynymi rozgadanymi postaciami są mieszkańcy Ashikagi – ten dysonans między prawie niemym protagonistą a prowincjonalnymi gadułami wprowadza dodatkowo efekt komiczny i podkreśla różnice kulturowe. Familiarny nastrój i duch gościnności udzieli się wszystkim lokalsom, którzy, nie bez wywoływania salw śmiechu na kinowej sali, wespół podejmą decyzję o tym, że ich gość, aby zarobić na utrzymanie, musi koniecznie poprowadzić lokal gastronomiczny. Mężczyzna otrzymuje od sąsiadów wszelkie środki potrzebne do takiej działalności: ktoś przynosi patelnie i wok, inny – olej, sos sojowy, warzywa i przyprawy, jeszcze kolejni – ryby, mięso. Wesoła banda zbija też wózek, dzięki któremu handel może odbywać się w dowolnym miejscu miasteczka, a od przeora pobliskiego klasztoru najstarszy z organizatorów uzyskuje zgodę na rozstawienie kramu przed świątynią. Bohater nie dopomina się o tę dobroć, ale nieco wcześniej zdradza się ze swoim wybitnym talentem kulinarnym, przygotowując kilka rarytasów (niczym w „Uczcie Babette”) w podzięce za opiekę i bezpieczny kąt.

Fragmenty poświęcone kuchennym wyczynom azjatyckiego Leona Zawodowca przypominają o tak przyjemnych seansach jak „Kwiat wiśni i czerwona fasola” Naomi Kawase czy „Chef” Jona Favreau. Pikanterii temu, że Long gotuje akurat „tajwański ramen” w Japonii, dodaje fakt, że w Kraju Kwitnącej Wiśni makaron z rosołem i dodatkami (tak kochany dziś i nad Wisłą) to tak naprawdę kontynuacja kulturowego dziedzictwa chińskiego lamianu. Wzrost jego popularności datuje się na okres tuż po II wojnie światowej, kiedy zdewastowany Nippon musiał wspomagać się paczkami żywnościowymi od „wybawiciela”. Jankeska propaganda, aby rozpowszechnić uprawianą w Stanach pszenicę, zalewała rynek japoński antyreklamą ryżu; łączyło się to z bardzo słabymi zbiorami oraz utratą pól na Tajwanie i Chinach, które mogły bez problemu wykarmić kraj. Bieda i wspomniana kampania zmuszała mieszkańców do sięgania po tanie, pożywne zupy z makaronem produkowanym z amerykańskiej mąki. Dość powiedzieć, że sprzedawcy yatai  ze swoimi przenośnymi wózkami (przodkowie naszych food trucków) jako pierwsi łamali zakaz obrotu towarów i na czarnym rynku dostarczali głodnym swoje specjały. Szybko odradzającą się gastronomią zainteresowała się yakuza, której niedługo potem musieli opłacać się wszyscy handlarze; w „Panu Longu” bandyci również wmieszają się w gastro-biznes. (Więcej o historii ramenu i jego filmowych objawień można posłuchać w podcaście Michała Oleszczyka, SpoilerMaster).

SABU poprzez zaordynowanie swemu bohaterowi zastępczego zajęcia kucharza-yatai, rozszerza film o dodatkowy kontekst relacji japońsko-tajwańskich. Trzeba bowiem wiedzieć, że wymiana kulturalna między oboma państwami jest nadal bardzo silna. Mimo że przez dziesięciolecia Japonia okupowała wyspę i narzucała swoje prawa (czego dowodem mogą być arcydzieła Hou Hsiao-hsiena „Miasto smutku” i „Lalkarz”), Tajwańczycy, zupełnie odmiennie od Chińczyków z kontynentu czy Koreańczyków, uważają tamten okres za erę rozkwitu i modernizacji. Po roku 1945 nie traktowano tu pogardliwie kobiet, które zadawały się z potomkami samurajów, gdy w innych częściach Azji Południowo-Wschodniej wyzwolonych spod jarzma Tokio nie było to tak oczywiste. W „Panu Longu” powraca zresztą kwestia damsko-męskich kontaktów, uosobiona w postaci Lily, która jak wiele jej rodaczek trudni się prostytucją. Jej smutny los jest hołdem oddanym tysiącom Tajwanek zmuszanym do sprzedawania się poddanym cesarza Hirohito.

Dla autora „Podróży Chasuke” nie liczą się półśrodki – kiedy zamierza docisnąć bardziej gaz, na protagonistę ruszy cały zgraja uzbrojonych po zęby gangsterów. Udany spektakl w jego wykonaniu nie może być pozbawiony pociesznego humoru, autentycznego dramatu i  odrobiny wzruszeń. SABU bez większego wysiłku łączy kilka porządków i gatunków. Kulinarny crowdpleaser przechodzi w yakuza eigę, melodramat i komedia mieszają się z kinem społecznym. Okazuje się sztukmistrzem gotującym tradycyjną potrawę, ale z różnych niepasujących składników i bez narzuconego przepisu. Czynił tak już wszak w „Zbawiennym dzwonie”, „Drive” czy „Poniedziałku”. W „Panu Longu” reżyser konstatuje, że czasem pod skórą wilka może kryć się baranek i że natura rzeczy bywa bardziej złożona niż się wydaje na pierwszy rzut oka.