Prywatne jest publiczne – recenzja filmu „Erotica 2022”

Na pierwszy rzut oka mamy do czynienia z wizją dystopijnej przyszłości (tytułowy rok 2022), lecz jej namacalny związek z obecną sytuacją polityczną sprawia, że z uwzględnieniem pewnych wyolbrzymień, otrzymujemy film zaangażowany społecznie, krytykujący zastaną rzeczywistość. Pomimo faktu, że każda z realizatorek posługuje się charakterystycznym dla siebie językiem audiowizualnym, łączy je jedno – bunt przeciwko opresji i systemowi patriarchalnemu. W teorii wybrzmiewa to ładnie, ale w praktyce wyszło już po prostu różnie. 

Tematem powracającym w każdej z etiud jest cielesność i tutaj, zależnie od autorki, jest ona ukazana albo odważnie, intencjonalnie pruderyjnie albo szczerze i intymnie. Sednem Erotici 2022 jest jednak klasycznie rozumiany konflikt płci, także interpretowany przez każdą z twórczyń na swój sposób – począwszy od potrzeby czułości i ciepła aż po formę represji. Skupienie się na relacjach damsko-męskich jest ujednoliceniem tematu, szkoda jednak, że żadna z reżyserek nie pokusiła się o podjęcie tematu homoseksualizmu. Projekt nabrałby wtedy jeszcze wyraźniejszego charakteru polityczno-społecznego. 

Początkowo odniosłem wrażenie, że Erotica 2022 intencjonalnie wyśmiewa patriarchat i stereotypy płciowe, co wychodzi zdecydowanie na plus, jednak karykaturalność niektórych nowel prowadzi do oderwania się od codzienności i związanych z nią problemów. Moim zdaniem wypada to wyjątkowo niekorzystnie w scenach przemocy, podczas których nie odczułem dyskomfortu, który powinien mi towarzyszyć w trakcie oglądania takich obrazów, szczególnie, jeśli film angażuje się w problemy społeczne. Nowele Kazejak i Adamik (odpowiednio Znikanie pani B i Mocno) są chyba najbardziej problematyczne w tym aspekcie – operują językiem sztuczności i stereotypów, które niestety powielają. Brakuje im głębszego wglądu w sytuację społeczną. Postacie mógłbym opisać za pomocą paru słów, co banalizuje kompleksowe zagadnienie patriarchatu i mechanizuje człowieka. Nawet jeśli w przypadku Adamik był to celowy zabieg, muszę przyznać, że nie wypadł korzystnie, bo najzwyczajniej w świecie brakuje w tym fragmencie emocji i kontaktu z rzeczywistością. Nocna zmiana Chajdas na pierwszy rzut oka również sytuuje się w podobnych rejonach, lecz znaczenie noweli zostaje zmienione w ostatnich minutach, przeobrażając się w kobiecą wariację na temat revenge movies. Subwersja tropów płciowych w ostatnim segmencie daje poczucie empowermentu kobiet, co dosadnie zamyka cały projekt.

Nowele Jagody Szelc i Anny Jadowskiej najbardziej przypadły mi do gustu, ponieważ operują językiem tajemnicy, niebanalności, pewnego niezrozumienia świata i obserwacji ludzkich zachowań. Postacie w tych segmentach były mi najbliższe, ponieważ starałem się je zrozumieć i rozszyfrować ich myśli – jest tam dużo ciszy i niedopowiedzeń, białych plam, które jako oglądający musiałem sam wypełnić. W kontekście noweli Szelc, Jeśli będziesz długo siedzieć w ciszy przyjdą do ciebie inne zwierzęta, muszę również wspomnieć o bardzo przemyślanym aspekcie, przytoczonej wcześniej dystopii, która nie jawi się w jaskrawych barwach neonów czy zimnej, przywodzącej na myśl Orwella, stali, a przez zapowiedź zbliżającej się katastrofy klimatycznej, objawiającej się w postaci zintensyfikowanych kwaśnych opadów. Komentarz ekologiczny w kontekście przyszłości jest naprawdę przemyślanym i godnym pochwalenia zabiegiem, świadczącym o wysokiej świadomości kulturowo-ekologicznej Jagody Szelc. 

Pomijając już wszelkie zastrzeżenia, jakie mam do poszczególnych składowych projektu, muszę przyznać, że najważniejszą wartością projektu jest idea kobiecego kolektywu, nagłaśniającego problemy społeczne. Obsada, jak i osoby odpowiadające za realizację, wprowadziły siostrzeństwo do polskiego kina i tego aspektu nie mogę odebrać Erotice 2022. Szkoda jedynie, że w zestawieniu zabrakło paru kobiecych nazwisk związanych ze współczesnym polskim kinem.